O capital internacional está a dominar a agricultura brasileira
Joãou Pedro Stedile
13 de agosto de 2008
O movemento do capital financeiro
Nos últimos anos houbo un proceso intensivo e permanente de concentración e centralización das empresas que actúan e controlan todo proceso produtivo da agricultura mundial.
Concentración é o concepto utilizado pola economía política para explicar o movemento que fan as grandes empresas, para aglutinar, acumular e constituírse en grandes grupos. Así, en cada rama de produción vaise xerando unha situación de oligopolio, onde unhas poucas empresas controlan tal sector. O segundo movemento do capital é a centralización, no que unha mesma empresa pasa a controlar soa varios sectores de produción, ás veces mesmo sen relación entre si. Eses dous movementos lóxicos do capital, foi complementado no sector agrícola cun proceso de internacionalización do control do mercado e do comercio a nivel mundial. É dicir, algunhas empresas pasaron a actuar en todos os países e a controlar o mercado a nivel mundial.
Ese movemento do capital, que era máis perceptible, desde a teoría do imperialismo, nas grandes empresas industriais, nos últimos dez anos pasou a dominar tamén o sector agrícola. E o máis grave, agora, baixo a hexemonía do capital financeiro, a velocidade e o volume de capital que achegou na agricultura chegaron con moita máis forza e alcance, do que acontecera nos demais sectores produtivos ao longo do século XX. E iso ocorreu, porque nos últimos anos acumulouse nos países ricos, moito capital en forma de diñeiro, é dicir capital financeiro. E ese capital foise desprazando á compra de accións das empresas máis lucrativas tamén do sector primario. Así, en poucos anos, por efecto do investimento dese capital financeiro na compra de accións, a concentración e a centralización déronse de forma impresionante.
Resultado
Hoxe, case todas as ramas da produción agrícola están controladas por grupos de empresas oligopolizadas, que se coordinan entre si. Así, na produción e comercio de grans, como a soia, millo, trigo, arroz, girasol, están soamente Cargill, Monsanto, ADM, Dreyfuss e Bungue, que controlan o 80 % de toda produción mundial. Nas sementes transxénicas, están a Monsanto, Norvartis, Bayer e a Syngenta que controlan toda a produción. Nos lácteos e derivados atopamos a Nestlé, Parmalat e Danone. Nos fertilizante, aquí no Brasil, só tres empresas transnacionais controlan toda a produción das materias primas: Bungue, Mosaico e Yara. Na produción do glifosato, materia prima dos pesticidas agrícolas, só dúas empresas: Monsanto e Nortox. Na maquinaria agrícola tamén o oligopolio está repartido entre Agco, Fiat, New Holland, etc.
Ese movemento que se desenvolveu a partir da década dos 90, acelerouse nos últimos dous anos, coa crise do capitalismo nos Estados Unidos. As taxas de interese nos países centrais caeron ao 2% anual, e, comparado coa taxa de inflación levou a que os bancos perdan diñeiro. Entón, o capital financeiro desprazouse á periferia do sistema para se protexer da crise e manter as súas taxas de ganancia. Nos últimos dous anos, chegaron a Brasil preto de 330 mil millóns de dólares en forma de diñeiro. Parte dese recurso foi investido a través dos bancos locais, para incentivar as vendas a prazos de inmobles, electrodomésticos e automóbiles, a taxas media do 47% anual. Unha tolemia, comparado coas taxas dos países desenvolvidos.
Outra parte do capital foi destinado á compra de terras. Unha reportaxe de Folha de São Paulo estimou que o capital estranxeiro comprou, nos últimos anos, máis de 20 millóns de hectáreas. En especial nas rexións do centro-oeste e na nova fronteira agrícola do chamado Ma-pi-to (Maranhãou, Piauí e Tocantis), onde os prezos das terras estaban moito máis baixos. Outra parte enfilou cara á Amazonía buscando áreas mineiras, proxectos hidroeléctricos e a posesión de inmensas áreas de biodiversidade que máis tarde darán froitos cando sexan explotadas polos seus laboratorios.
Na área da celulosa, tres grandes grupos: o noruegués (Aracruz), o sueco-finlandés (Stora Enzo) e o estadounidense (International Paper) desprazaron toda a súa produción cara ás ricas condicións edafoclimáticas atopadas en Brasil. Así, están previstos unha expansión do monocultivo do eucalipto en toda a rexión que vai do sur de Bahía ata a fronteira con Uruguai e seis novas fábricas proxectadas. Serán miles de hectáreas desta plantación industrial que destrúe todo e transfórmase nun verdadeiro deserto verde.
Así mesmo, houbo un elevado investimento de capital estranxeiro na expansión do monocultivo da cana de azucre para a produción e exportación de etanol. A área da cana pasou de 4 a 6 millóns de hectáreas. Hai proxectos para 77 novas usinas de etanol, que serán construídas ao longo de catro grandes alcoductos proxectados para transportar o alcol do centro oeste cara aos portos de Santos e Paranaguá. E da rexión de Palmas (TO) cara ao porto de São Luís (MA). Dous deses alcoductos son de Petrobras e dous serán de inversionistas estranxeiros.
Aceleraron tamén os seus investimentos na produción e multiplicación de sementes transxénicas, en especial do millo. De aí a presión e o lobby das empresas Syngenta, Monsanto e Bayer, para que o goberno permita as súas variedades de millo transxénico. Algunhas desas variedades están prohibidas en Europa, pero por aquí... ¡todo vale!
O agronegocio
Esta avalancha do capital estranxeiro no control da nosa produción agrícola, nos insumos e na expansión dos produtos para exportación só foi posible pola alianza entre as empresas mencionadas e os grandes facendados propietarios da terra. Os facendados interveñen coas súas grandes extensións de terra, coa depredación do medio ambiente e coa superexplotación do traballo agrícola, e ás veces mesmo con traballo escravo, e asócianse subordinadamente a elas.
Este modelo agrícola, que chamamos como agronegocio, é o matrimonio das empresas transnacionales cos grandes propietarios de terras. Nel non hai espazo para a agricultura familiar, campesiña. Non hai espazo para o traballo agrícola. Pois usan alta tecnoloxía, [1]. O resultado xa se percibe nas estatísticas. Brasil está virando cara ao gran monocultivo para a exportación. Unha especie de re-colonización agro-exportadora, que lembra os tempos do imperio. Das 130 millóns de toneladas de grans producidos, nada menos que 110 millóns son só de soia e millo. Para a produción pecuaria bovina queda 300 millóns de hectáreas, para producir para exportación. E o que sobra é un inmenso deserto verde de eucalipto. ¡Ese é o modelo brasileiro! Dará moita ganancia a algúns facendados e a unhas poucas empresas estranxeiras. Pero, o pobo brasileiro quedará co pasivo ambiental, co desemprego e a pobreza.
As contradicións afloran rápido
As contradicións dese modelo perverso afloraron con rapidez. O prezo dos alimentos disparouse, froito da especulación do capital financeiro nas bolsas e o control oligopólico do mercado polas empresas. Duplicouse, en dólares, no último ano. Os alimentos están cada vez máis contaminados polo uso intensivo de pesticidas. E o agro-negocio non logra producir alimentos sans, sen herbicidas. Só a agricultura familiar e campesiña conségueo. A produción intensiva de etanol por medio do monocultivo da cana, non soluciona os problemas do arrequecemento global, ao contrario, agrávaos. O maior problema dos combustibles non é só o petróleo, é sobre todo a forma de transporte individual, alentada polo capital financeiro que presiona polo aumento das vendas de vehículos a prazos. Transformaron as nosas cidades nun inferno.
Esa forma de monocultivo esgota os recursos naturais, o chan, a auga subterránea e afecta a calidade e localización das augas. O monocultivo destrúe a biodiversidade e desequilibra o medioambiente da rexión.
Fronte a esa situación é que os movementos sociais reunidos na Vía Campesiña de Brasil resolveron unirse e incrementar as súas protestas. Nos últimos meses multiplicáronse as protestas de campesiños en todos os estados do país. Contra o modelo e contra a actuación das empresas transnacionales, como a Monsanto, Cargill, Syngenta, Bungue, Bayer, etc. Esas protestas serviron como unha especie de pedagoxía de masas. Unha alerta para que a sociedade brasileira esperte dada a gravidade do problema e as súas consecuencias futuras.
A resposta das empresas...
As empresas estranxeiras e os seus cans gardiáns nacionais saben dos problemas sociais e ambientais que causan. E como non teñen razón na súa forma de dominar a natureza, resolveron enfrontar aos movementos da Vía Campesiña con diversas tácticas combinadas. Primeiro, con campañas publicitarias millonarias, con artistas famosos, na prensa. Segundo, coa manipulación de sectores dereitistas do aparello xudicial e do Ministerio público, que adhiren a eles por ideoloxía, para que criminalicen, con moitos procesos, aos líderes e militantes sociais. E onde nada diso resolve, apelaron á represión, en especial naqueles estados gobernados por partidos dereitistas como en Río Grande Do Sul [2], São Paulo, Río e Minas Gerais, onde os gobernos non vacilan en utilizar as policías militares na represión violenta aos movementos.
Engánanse ao crer que ese tipo de problema resólvese con publicidade ou con represión. Trátase dunha disputa histórica entre dúas formas de producir alimentos. Unha que busca só o lucro, mesmo envelenando a natureza e os seus produtos. E a outra que se orienta á produción de alimentos saudables como un dereito de toda a poboación. Moitas batallas haberá, certamente. (Tradución: ALAI)
Joãou Pedro Stedile
Membro da Coordinación Nacional da Vía Campesiña de Brasil.
Publicado en Alainet, o 30 de xullo de 2008.
Joãou Pedro Stedile
13 de agosto de 2008
O movemento do capital financeiro
Nos últimos anos houbo un proceso intensivo e permanente de concentración e centralización das empresas que actúan e controlan todo proceso produtivo da agricultura mundial.
Concentración é o concepto utilizado pola economía política para explicar o movemento que fan as grandes empresas, para aglutinar, acumular e constituírse en grandes grupos. Así, en cada rama de produción vaise xerando unha situación de oligopolio, onde unhas poucas empresas controlan tal sector. O segundo movemento do capital é a centralización, no que unha mesma empresa pasa a controlar soa varios sectores de produción, ás veces mesmo sen relación entre si. Eses dous movementos lóxicos do capital, foi complementado no sector agrícola cun proceso de internacionalización do control do mercado e do comercio a nivel mundial. É dicir, algunhas empresas pasaron a actuar en todos os países e a controlar o mercado a nivel mundial.
Ese movemento do capital, que era máis perceptible, desde a teoría do imperialismo, nas grandes empresas industriais, nos últimos dez anos pasou a dominar tamén o sector agrícola. E o máis grave, agora, baixo a hexemonía do capital financeiro, a velocidade e o volume de capital que achegou na agricultura chegaron con moita máis forza e alcance, do que acontecera nos demais sectores produtivos ao longo do século XX. E iso ocorreu, porque nos últimos anos acumulouse nos países ricos, moito capital en forma de diñeiro, é dicir capital financeiro. E ese capital foise desprazando á compra de accións das empresas máis lucrativas tamén do sector primario. Así, en poucos anos, por efecto do investimento dese capital financeiro na compra de accións, a concentración e a centralización déronse de forma impresionante.
Resultado
Hoxe, case todas as ramas da produción agrícola están controladas por grupos de empresas oligopolizadas, que se coordinan entre si. Así, na produción e comercio de grans, como a soia, millo, trigo, arroz, girasol, están soamente Cargill, Monsanto, ADM, Dreyfuss e Bungue, que controlan o 80 % de toda produción mundial. Nas sementes transxénicas, están a Monsanto, Norvartis, Bayer e a Syngenta que controlan toda a produción. Nos lácteos e derivados atopamos a Nestlé, Parmalat e Danone. Nos fertilizante, aquí no Brasil, só tres empresas transnacionais controlan toda a produción das materias primas: Bungue, Mosaico e Yara. Na produción do glifosato, materia prima dos pesticidas agrícolas, só dúas empresas: Monsanto e Nortox. Na maquinaria agrícola tamén o oligopolio está repartido entre Agco, Fiat, New Holland, etc.
Ese movemento que se desenvolveu a partir da década dos 90, acelerouse nos últimos dous anos, coa crise do capitalismo nos Estados Unidos. As taxas de interese nos países centrais caeron ao 2% anual, e, comparado coa taxa de inflación levou a que os bancos perdan diñeiro. Entón, o capital financeiro desprazouse á periferia do sistema para se protexer da crise e manter as súas taxas de ganancia. Nos últimos dous anos, chegaron a Brasil preto de 330 mil millóns de dólares en forma de diñeiro. Parte dese recurso foi investido a través dos bancos locais, para incentivar as vendas a prazos de inmobles, electrodomésticos e automóbiles, a taxas media do 47% anual. Unha tolemia, comparado coas taxas dos países desenvolvidos.
Outra parte do capital foi destinado á compra de terras. Unha reportaxe de Folha de São Paulo estimou que o capital estranxeiro comprou, nos últimos anos, máis de 20 millóns de hectáreas. En especial nas rexións do centro-oeste e na nova fronteira agrícola do chamado Ma-pi-to (Maranhãou, Piauí e Tocantis), onde os prezos das terras estaban moito máis baixos. Outra parte enfilou cara á Amazonía buscando áreas mineiras, proxectos hidroeléctricos e a posesión de inmensas áreas de biodiversidade que máis tarde darán froitos cando sexan explotadas polos seus laboratorios.
Na área da celulosa, tres grandes grupos: o noruegués (Aracruz), o sueco-finlandés (Stora Enzo) e o estadounidense (International Paper) desprazaron toda a súa produción cara ás ricas condicións edafoclimáticas atopadas en Brasil. Así, están previstos unha expansión do monocultivo do eucalipto en toda a rexión que vai do sur de Bahía ata a fronteira con Uruguai e seis novas fábricas proxectadas. Serán miles de hectáreas desta plantación industrial que destrúe todo e transfórmase nun verdadeiro deserto verde.
Así mesmo, houbo un elevado investimento de capital estranxeiro na expansión do monocultivo da cana de azucre para a produción e exportación de etanol. A área da cana pasou de 4 a 6 millóns de hectáreas. Hai proxectos para 77 novas usinas de etanol, que serán construídas ao longo de catro grandes alcoductos proxectados para transportar o alcol do centro oeste cara aos portos de Santos e Paranaguá. E da rexión de Palmas (TO) cara ao porto de São Luís (MA). Dous deses alcoductos son de Petrobras e dous serán de inversionistas estranxeiros.
Aceleraron tamén os seus investimentos na produción e multiplicación de sementes transxénicas, en especial do millo. De aí a presión e o lobby das empresas Syngenta, Monsanto e Bayer, para que o goberno permita as súas variedades de millo transxénico. Algunhas desas variedades están prohibidas en Europa, pero por aquí... ¡todo vale!
O agronegocio
Esta avalancha do capital estranxeiro no control da nosa produción agrícola, nos insumos e na expansión dos produtos para exportación só foi posible pola alianza entre as empresas mencionadas e os grandes facendados propietarios da terra. Os facendados interveñen coas súas grandes extensións de terra, coa depredación do medio ambiente e coa superexplotación do traballo agrícola, e ás veces mesmo con traballo escravo, e asócianse subordinadamente a elas.
Este modelo agrícola, que chamamos como agronegocio, é o matrimonio das empresas transnacionales cos grandes propietarios de terras. Nel non hai espazo para a agricultura familiar, campesiña. Non hai espazo para o traballo agrícola. Pois usan alta tecnoloxía, [1]. O resultado xa se percibe nas estatísticas. Brasil está virando cara ao gran monocultivo para a exportación. Unha especie de re-colonización agro-exportadora, que lembra os tempos do imperio. Das 130 millóns de toneladas de grans producidos, nada menos que 110 millóns son só de soia e millo. Para a produción pecuaria bovina queda 300 millóns de hectáreas, para producir para exportación. E o que sobra é un inmenso deserto verde de eucalipto. ¡Ese é o modelo brasileiro! Dará moita ganancia a algúns facendados e a unhas poucas empresas estranxeiras. Pero, o pobo brasileiro quedará co pasivo ambiental, co desemprego e a pobreza.
As contradicións afloran rápido
As contradicións dese modelo perverso afloraron con rapidez. O prezo dos alimentos disparouse, froito da especulación do capital financeiro nas bolsas e o control oligopólico do mercado polas empresas. Duplicouse, en dólares, no último ano. Os alimentos están cada vez máis contaminados polo uso intensivo de pesticidas. E o agro-negocio non logra producir alimentos sans, sen herbicidas. Só a agricultura familiar e campesiña conségueo. A produción intensiva de etanol por medio do monocultivo da cana, non soluciona os problemas do arrequecemento global, ao contrario, agrávaos. O maior problema dos combustibles non é só o petróleo, é sobre todo a forma de transporte individual, alentada polo capital financeiro que presiona polo aumento das vendas de vehículos a prazos. Transformaron as nosas cidades nun inferno.
Esa forma de monocultivo esgota os recursos naturais, o chan, a auga subterránea e afecta a calidade e localización das augas. O monocultivo destrúe a biodiversidade e desequilibra o medioambiente da rexión.
Fronte a esa situación é que os movementos sociais reunidos na Vía Campesiña de Brasil resolveron unirse e incrementar as súas protestas. Nos últimos meses multiplicáronse as protestas de campesiños en todos os estados do país. Contra o modelo e contra a actuación das empresas transnacionales, como a Monsanto, Cargill, Syngenta, Bungue, Bayer, etc. Esas protestas serviron como unha especie de pedagoxía de masas. Unha alerta para que a sociedade brasileira esperte dada a gravidade do problema e as súas consecuencias futuras.
A resposta das empresas...
As empresas estranxeiras e os seus cans gardiáns nacionais saben dos problemas sociais e ambientais que causan. E como non teñen razón na súa forma de dominar a natureza, resolveron enfrontar aos movementos da Vía Campesiña con diversas tácticas combinadas. Primeiro, con campañas publicitarias millonarias, con artistas famosos, na prensa. Segundo, coa manipulación de sectores dereitistas do aparello xudicial e do Ministerio público, que adhiren a eles por ideoloxía, para que criminalicen, con moitos procesos, aos líderes e militantes sociais. E onde nada diso resolve, apelaron á represión, en especial naqueles estados gobernados por partidos dereitistas como en Río Grande Do Sul [2], São Paulo, Río e Minas Gerais, onde os gobernos non vacilan en utilizar as policías militares na represión violenta aos movementos.
Engánanse ao crer que ese tipo de problema resólvese con publicidade ou con represión. Trátase dunha disputa histórica entre dúas formas de producir alimentos. Unha que busca só o lucro, mesmo envelenando a natureza e os seus produtos. E a outra que se orienta á produción de alimentos saudables como un dereito de toda a poboación. Moitas batallas haberá, certamente. (Tradución: ALAI)
Joãou Pedro Stedile
Membro da Coordinación Nacional da Vía Campesiña de Brasil.
Publicado en Alainet, o 30 de xullo de 2008.
