Torturando na escuridade
Mércores 30 de xullo de 2008 NODO50 <./?page=autor>
A tortura e a estratexia da indefensión da Asociación Psicolóxica
Americana [USA]
O novo libro de Jane Mayer, "The Dark Side", volve centrar a súa atención
na participación de psicólogos nas torturas e malos tratos aos
detidos por parte da administración Bush. Nun dos capítulos,
Mayer achega detalles anteriormente descoñecidos sobre o papel dos
psicólogos James Mitchell e Bruce Jessen nas brutais e "melloradas
técnicas de interrogatorio". Ao parecer esas técnicas apóianse firmemente
na teoría do "indefensión apresa" desenvolvida polo antigo
Presidente da Asociación Psicolóxica Americana [USA] Martin Seligman. (O
traballo de Seligman consistiu en atormentar cans con choques eléctricos
ata que eran totalmente incapaces ou non estaban dispostos a saír eles
mesmos da dolorosa situación. De aí a frase "indefensión apresa")
Mayer informa, e Seligman confirmouno, que, en 2002, Seligman impartiu
unha clase de tres horas na escola da Mariña SERE, en San Diego. SERE
é o programa denominado Escape, Resistencia, Evasión e Supervivencia do
exército, que intenta inocular aos pilotos, ás forzas especiais e a outros
potenciais prisioneiros de alto nivel, actitudes contra a tortura no caso de que
fosen capturados por un poder que non respecta as Convencións
de Xenebra. Ao parecer, por razóns que non están claras, non foi a Joint
Personnel Recovery Agency (JPRA), que dirixe ese programa, quen invitou a Seligman
a facer a presentación senón, directamente, a mesma Axencia
Central de Intelixencia (CIA).
Ao responder ás informacións sobre a clase impartida ante os
psicólogos do SERE, o Dr. Seligman confirmou a presenza alí tanto de Mitchell
como de Jessen. Parece ser que tamén preguntou aos seus anfitrións
se se ía utilizar a súa clase para deseñar técnicas de interrogatorio.
Seligman informa que se negaron a responder a esa pregunta alegando razóns
de seguridade militar. A pesar da resposta, Seligman chegou á
conclusión de que a súa presentación ía utilizarse unicamente para axudar aos
psicólogos do SERE a protexer ás tropas estadounidenses. Tamén
afirma inequivocamente que el se opón persoalmente á tortura.
A Asociación Psicolóxica Americana (APA), a organización da que
Seligman foi presidente en 1999, fíxose eco nun comunicado de prensa da
declaración do Dr. Seligman. O comunicado negaba as alegacións de que
o Dr. Seligman contribuíra a propósito ao deseño de técnicas de tortura.
A APA, en recentes declaracións, nin negou nin afirmou ningunha das
outras informacións que suxerían que se utilizou o traballo dos
psicólogos -incluídos os de Seligman, Jessen e Mitchell- para torturar
aos detidos. O único comentario que a APA fixo sobre Jessen e Mitchell
foi que, como non pertencían á Asociación, non caían dentro do ámbito do
comité de ética da APA.
O que nós sabemos agora, a partir dun informe publicado pola
Oficina do Inspector Xeral
(OIG, nas súas siglas en inglés) do Departamento de Defensa e dunha serie de documentos
publicados durante as recentes vistas
celebradas no
Comité de Servizos Armados do Senado (SASC, nas súas siglas en inglés),
é que esas técnicas do SERE, deseñadas para suavizar os efectos da
tortura, foran "manipuladas ata lograr o efecto contrario",
transformadas desde o seu obxectivo de fortalecer a seguridade dos nosos
propios soldados a implementar as torturas aos detidos en Guantánamo,
Afganistán e Iraq. Eses documentos revelan, ademais, que certos psicólogos
do SERE transformaron os seus papeis na supervisión de programas de protección
SERE á supervisión de interrogatorios, inspirados no SERE,
que incluían malos tratos e torturas. Varios xornalistas citaron a Mitchell
e Jessen (antigos psicólogos SERE baixo contrato) como responsables
desa "manipulación para conseguir o efecto contrario" que a CIA utilizou
nos seus "lugares negros" segredos. O Comité de Servizos Armados do Senado
informou que outros psicólogos xogaron tamén un papel na "manipulación
contraria" das técnicas SERE para o Departamento de Defensa na Bahía
de Guantánamo e en Iraq. O Senador Carl Levin, nos seus comentarios na
introdución á vista
afirmaba:
"Un... alto avogado da CIA, Jonathan Fredman, que foi conselleiro-xefe do
Centro de Contraterrorismo da CIA, desprazouse a [Guantánamo] para
asistir a unha reunión do equipo en GTMO e discutir unha proposta de memorandum
sobre o uso de técnicas agresivas de interrogatorio. Un
psicólogo e un psiquiátra de [Guantánamo] redactaran ese memorandum e
foron eles quen, un par de semanas despois, estiveron presentes no
adestramento ofrecido en Fort Bragg por instrutores da escola SERE
JPRA... Aínda que o memorandum segue sendo secreto, non o son as actas que
recollían as discusións habidas durante devandito encontro. Esas actas...
mostran claramente que a discusión centrouse na utilización de técnicas
agresivas contra os detidos"
O psicólogo ao que Levin referíase ao principio dos seus comentarios era
membro da APA, o Maior John Leso, cuxas recomendacións naquela
reunión incluíron: "privación do soño, negación de alimentos,
illamento, perda da noción do tempo... [para] fomentar a
dependencia e o conformismo". Tamén se informou nas vistas que o
psicólogo Coronel Morgan Banks proporcionara adestramento
pdf> en técnicas SERE para malos tratos aos interrogadores de Guantánamo. O
Coronel Banks, aínda que non era membro da APA, foi designado polo grupo
de traballo sobre interrogatorios da Seguridade Nacional e Étnica
Psicolóxica
coalition_comments_v12c.pdf> (PENS, nas súas siglas en inglés) do APA. A
APA aínda non fixo comentario algún sobre as alarmantes revelacións de complicidade
por parte dos psicólogos nesas vistas do comité.
Segundo Mayer en "The Dark Side", e segundo outros informadores ao longo dos
últimos tres anos, nas semanas que seguiron á clase de Seligman,
Mitchell fixo un uso liberal do paradigma da "indefensión aprendida" nas
duras tácticas que deseñou para interrogar aos prisioneiros retidos
pola CIA. Un prisioneiro foi encerrado en posición fetal nunha gaiola tan
diminuta que non lle permitía facer o menor movemento, só podía xacer nesa
posición fetal. A gaiola fora claramente deseñada non só para
restrinxir movementos, senón tamén para facer que o detido respirase
coa máxima dificultade posible. Nos períodos nos que o detido
estaba fóra da gaiola, o mecanismo de tortura permanecía sempre ante a súa
vista para que fose constantemente consciente de que estaba pendente o seu
regreso ao dispositivo de tortura.
Outro detido foi suspendido polos dedos gordos dos pés cos
pulsos atados por encima da súa cabeza. Con todo ese detido tiña unha
prótese que os axentes lle quitáron para que se estivese balanceando sobre
a punta dun pé durante horas ou para que colgase dos pulsos.
Á maioría dos detidos sometéuselles a longos períodos de illamento
na máis absoluta escuridade e frecuentemente espidos. Minimizouse ao máximo o contacto humano durante eses períodos. Nun dos
casos, o único contacto humano que tivo un detido producíase durante unha
única visita diaria na que aparecía un home enmascarado que afirmaba:
"Xa sabes o que quero", para desaparecer a continuación.
En base a estes informes dos medios e documentos gobernamentais, parece
máis que probable que se utilizou o traballo do Dr. Seligman sobre
"indefensión aprendida" para axudar a desenvolver esas técnicas de tortura
tras a súa presentación na escola SERE.
A resposta da APA ao asunto de Seligman é desconcertante. Se o
informe do Dr. Seligman é exacto, e non se lle permitiu saber como ía utilizar a CIA o seu material porque non tiña autorización, evidentemente enganouse a Seligman. Como mínimo, un esperaría que a APA preocupásese o suficiente
por este engano e fixese soar unha alarma de cautela contra a
implicación de psicólogos inocentes en programas do goberno que
potencialmente poden utilizarse para deseñar técnicas de tortura nos
interrogatorios.
No canto diso, a APA fixo esforzos inauditos para manter e ampliar
as oportunidades para que os psicólogos traballen para institucións de seguridade
e intelixencia estadounidenses. Como anunciou orgullosamente en xaneiro
de 2005 o Science Policy Insider News
(SPIN) da APA: "Desde o
11-S, os psicólogos buscaron oportunidades para contribuír á axenda
de contraterrorismo da nación e da seguridade interna".
Eses esforzos incluíron copatrocinar unha conferencia coa CIA para
investigar a eficacia das técnicas melloradas de interrogatorio que
incluían o uso de drogas e de bombardeo sensorial. Entre as persoas,
segundo informouse, que organizaran esa conferencia estaba o membro da
APA Kirk Hubbard, Xefe da Rama de Análise e Investigación da
División de Asesoramento Operativo da CIA. Hubbard recrutou a "os
expertos de operacións" para esa conferencia. Entre os asistentes a esa
conferencia "só para invitados" estaban Mitchell e Jessen. (Hubbard
tamén axudou a organizar o evento no que falou Seligman e no que se invitou tamén a Mitchell e Jessen).
Ademais, a APA copatrocinó unha conferencia co FBI durante a cal suxeriuse que os terapeutas informasen aos funcionarios encargados do
reforzamento da lei da información obtida durante as sesións de terapia
que puidese supor un "risco para a seguridade nacional". E xusto
este pasado mes de xuño, os esforzos da APA incluíron tarefas de lobby
para o mantemento de "inapreciables
programas de ciencia conductiva dentro da Actividade de Campo
da Contrainteligencia do Departamento de Defensa (CIFA, nas súas
siglas en inglés) sobre como se reestrutura e pérde a fortaleza
persoal". Para quen non están familiarizados con esta cuestión, o
programa da CIFA clausurouse debido a numerosos escándalos, entre eles:
mal uso de cartas sobre cuestións de seguridade nacional para conseguir
acceder
, sen garantías legais, a información financeira privada de determinados
cidadáns, a dimisión dun congresista acusado de aceptar subornos a cambio
de contratos da CIFA e, segundo o New York Times
sexta-feira, 1 de agosto de 2008
