Descargar cuadernillo ECONOMIA POLITICA
Introduccion á lectura e estudo de
O Capital
Este é o primeiro dos caderniños de Economía Política. O seu obxectivo
é proporcionar a militantes e simpatizantes unha visión
xeral do texto de Marx: “O capital”, fundamentalmente do seu libro I, coa
intención de incitar á súa lectura, estudo, debate e aplicación á realidade.
Este caderniño introduce a algúns aspectos chave da análise
marxista do capitalismo. Nos próximos caderniños de Economía Política
trataremos todos estes elementos (e outros) con maior profundidade.
“Dende que o socialismo se convertiu en ciencia exixe que se lle
estude como tal”.
..........................................................................................
COLECTIVOS DE XÓVENES COMUNISTAS (CJC – JCPC – GKK)
.....................................................................................................................
Mercadoría e valor
Marx comeza analisando qué e unha mercadoría. Mercadoría é todo
aquelo que se intercambia, que se merca e se vende, tanto dentro dun
recinto chamado “mercado” como fora de él. Mercadoría pode ser un ben ou un servizo: dende un libro ou un electrodoméstico ata unha viaxe ou a extracción dunha moa.
A mercadoría ten dúas propiedades: o seu valor de uso e o seu valor de
troco.
O valor de uso é aquelo que fai apetecible a unha mercadoría: a súa
utilidade, o feito de que satisfaga unha necesidade humana. Pouco
importa que esta necesidade sexa do estómago, da cabeza ou dos
xenitais. A capacidade que ten un obxecto de cubrir unha necesidade é,
polo tanto, o seu valor de uso.
O valor de troco (ou valor, a secas) é a capacidade que ten a
mercadoría de intercambiarse por outras mercadorías (si falamos en
términos de diñeiro, equivale a o seu prezo). Nunha economía de troco
cambiaréi un televisor vello por dous pantalons e tres camisolas, ou eu
apáñoche unha goteira e ti aprendesme algo de inglés. Nunha economía
monetaria, cambiaréi o televisor vello por certa cantidade de diñeiro e con ese diñeiro pagaréi o meu curso de inglés.
O valor de uso e o valor de troco son aspectos diferentes dunha
mesma mercadoría. Hai cousas con moito valor de uso, como o ar que
respiramos, que non teñen valor de troco. Se alguén vendese aire, ninguén habería de mercarllo, xa que calquera pode obtelo debalde (alo menos polo de agora).
E hai cousas con pouco valor de uso, como o ouro e a prata, ou o mesmo diñeiro de papel (billetes), pero cun gran valor de troco.
Daquela, o valor de troco non se determina polo valor de uso.
¿Qué é o que determina o valor de troco dunha mercadoría?
Para descubrilo hai que buscar alguns exemplos. Supoñamos que
cultivo unha horta e colleitéi máis tomates dos que podo comer.
Cos tomates que me sobran irei onde alguén que cultive ou
fabrique(¿?) cousas que eu nen cultivo nen fabrico, para intercambialas.
Preferentemente iréi a algún lugar onde se xunten outros labregos
e fabricantes, lugar que adoita chamarse “mercado”.
Alí atopo a alguén que vende patacas, e chegamos ao acordo
de intercambiar un kilo de tomates por dous kilos de patacas. Deste
xeito, vemos que o valor de troco dos tomates é o doble do
valor de cambio das patacas.
O seu valor de uso é en parte similar e en parte diferente, os dous serven de alimento, pero o seu valor nutritivo, o seu sabor e a variedade de pratos que poden confeccionarse cós dous, son diferentes. (O exemplo producese nunha situación de economía mercantil simple, donde todos os produtores posúen os seus medios de producción.)
Que o seu valor de troco sexa diferente ven dado pola cantidade de
tempo de traballo gastado no seu cultivo. Os tomates, e esto é unha
suposición, requeriron o doble de horas de traballo que as patacas
para o seu cultivo, e por elo, o seu valor de troco é o dobre que o das
patacas.
Esta es a chamada teoría do valor-traballo (ou teoría laboral do
valor, ou ley do valor), segundo a cal, o valor de troco dunha mercadoría
ven dado pola cantidade de tempo de traballo que ten sido socialmente
necesario para producir esa mercadoría.
Outro exemplo: se dous recolectores atópanse para intercambiar e
un deles intercambia unhas verduras que recolleu a unha hora de camiño e o outro a media hora, o valor das primeiras é o dobre que o das segundas. Agora ben, se o primeiro botóu dúas horas en ir e volver
dun sitio que normalmente todo o mundo acada en duas horas, e o
segundo botou tamén dúas horas en ir e volver dun lugar ao que
normalmente tardase unha hora, o intercambio non se fará segundo o que botaron eles os dous en concreto, tendose en conta neste caso o que se tarda normalmente. De ahí a expresion “socialmente necesario”.
O valor de troco dunha mercadoría expresa un promedio de todos
os valores de troco desa mercadoría nun mercado concreto.
Nun mesmo mercado, a mesma mercadoría vendese algo por riba
do seu valor por uns, ou algo por baixo do seu valor por outros (dependendo de varios factores: productividade, oferta e demanda, etc), pero sempre fluctúa non moito por riba nen por baixo do seu valor de troco promedio.
O diñeiro metálico é unha mercadoría máis, o seu valor de cambio é
o de calquera outra mercadoría: o tempo de traballo socialmente necesario para producila (no seu caso: extraela e transportala), pero é unha mercadoría que conten certas características (como son o seu tamaño relativamente pequeno, a posibilidade de fraccionala, etc. ) que a convirten no equivalente xeral de toda mercadoría. Esto é certo
respecto ao diñeiro feito de ouro, prata, cobre e outros metais. Na
actualidade, coa aparición do diñeiro de papel (xeralmente, billetes) e
o de plástico éstes funcionan como símbolos de valores que se
atopan noutra parte (por exemplo o ouro no sótano dun banco).
O prezo, por tanto, non é máis que o valor de troco expresado a
través de una mercadoría que funciona como equivalente xeral: o
diñeiro.
.....................................................................................................................
Circulacion e produccion
As mercadorías percorren dúas esferas: a circulación e a producción.
A esfera da circulación é o ámbito do intercambio, da
compra-venda. Na esfera da circulación, e cando se trata dunha
economía monetaria, o diñeiro cambiase por outra mercadoría e viceversa.
Nesta esfera quen ten unha mercadoría que lle sobra cambiaa por
diñeiro. Con este diñeiro merca outra mercadoría que sí necesita (polo seu
valor de uso). A figura desta operación é a seguinte:
M-D-M
(Mercadoría-Diñeiro-Mercadoría)
Porén, o capitalista actúa doutro xeito: acude co diñeiro ao
Mercado, e merca con él unha mercadoría que vende por unha cantidade de diñeiro maior, por exemplo, noutro mercado. A figura desta operación é:
D-M-D’
Desenvolveremos o seu significado máis adiante.
.....................................................................................................................
Proceso de produccion
Na esfera da producción hai que distinguir varios elementos
que se denominan forzas productivas ou factores de producción:
1.Forza de traballo. Representa o gasto de enerxía humana, sexa
física ou intelectual, (ou as dúas) aplicado á producción.
2.Medios de producción. Compoñense de:
2,1, Obxecto de traballo: aquela materia sobre a que se traballa.
Pode collerse directamente da natureza (materia bruta) ou ter recibido xa un traballo previo. Neste último caso recibe o nome de materia prima.
2.2. Medios de traballo: aqueles obxectos que se utilizan para facer
o traballo.
2.2.1. En sentido amplo: locais, iluminación dos locais,
estradas, etc.
2.2.2. En sentido estricto: ferramentas, etc.
As veces confundense os términos medios de producción e
medios de traballo. Conven non esquecer que o primeiro ten un
significado máis amplo porque inclue tanto aos obxectos de traballo como aos medios de traballo.
Tamén se confunde o traballo coa forza de traballo. O traballo
é a actividade que se desenvolve para producir un obxecto. A forza de
traballo é a enerxía humana empregada na actividade de producir un
obxecto. Como veremos máis adiante, o capitalista non paga por un
traballo, paga a forza de traballo.
O resultado final é un obxecto producido e, se se intercambia, unha
mercadoría.
No caso dunha agricultora sen asalariad@s, a forza de traballo é
o esforzo desta mesma agricultora, os medios de traballo son: a terra,
o legón, a auga, etc. O obxecto de traballo: as sementes, etc.
No caso dun obradoiro de zapateiría con tres asalariados e o dono dos
medios de producción: a forza de traballo gastada polos catro; as
ferramentas, o local, a iluminación, o retrete, etc, como medios de
traballo; o coiro, a cola, etc. como obxectos de traballo.
Ás veces, asignar un elemento a un factor ou outro de producción
resulta complicado. Un mesmo elemento pode ser á vez obxecto e medio de traballo, por exemplo: a terra.
.....................................................................................................................
Plustraballo e plusvalia.
O característico do capitalismo é que estean separados os medios
de producción da forza de traballo. Os traballadores e traballadoras,
por carecer de medios de producción, teñen que vender a sua forza de traballo
como unha mercadoría máis ao posuidor dos medios de producción: o
capitalista.
O capitalista convirte o seu diñeiro en capital mercando, por unha
parte, medios de producción (terras, máquinas, locais,... que constituen
o capital constante) e, pola otra, paga a forza de traballo polo seu valor:
a cantidade de traballo socialmente necesaria para producila, e decir, a
cantidade de medios de subsistencia necesarios para repoñer a forza de
traballo gastada por esa traballadora ou traballador (os salarios, o
denominado capital variable) e a creación de novos portadores de
forza de traballo: os seus fill@s.
Porén, ao chegar a certo punto, a forza de traballo xa
Produciu o seu valor e, non obstante, segue a crear valor. Este tempo de
traballo non pagado e o chamado plustraballo, que o capitalista se
embolsa en forma de plusvalía. Así, na sua xornada de traballo, os
traballadores só ven remuneradas parte das horas traballadas. A outra
parte traballanas gratuitamente para o capitalista. Esta plusvalía é a
fonte principal de ganancias do capitalista e, ao mesmo tempo, é a
través dela que a clase obreira é explotada baixo o capitalismo. A
relación entre horas pagadas e horas non pagadas constitue o grao de
explotación.
Os medios de producción transfiren o seu valor ao producto final. A
forza de traballo transfire o seu valor e ademáis crea valor mediante o
plustraballo. Por eso, o capitalismo só crea valor ao explotar a forza de
traballo, non ao invertir en medios de producción.O capitalista
conqueriu atopou no mercado unha mercadoría que crea valor, que non
se limita a transferir valor: a forza de traballo.
Recapitulando, e tendo en conta ambas esferas: circulación e
producción, o proceso é o seguinte: o capitalista, que conta con un
diñeiro en cantidade suficiente (non abonda calquera cantidade, só a partir de certo volume pode convertirse en capital, alo menos ata a creación de sociedades por accions), merca no mercado dous tipos de mercancía:
medios de producción e forza de traballo. Mediante estes dous tipos de
mercadoría produce unha mercadoría nova que vende obtendo unha
cantidade de diñeiro maior que a cantidade de diñeiro inicial.
D- M ………….. M’- D’
D- M y M’- D’, pertencen á esfera da circulación. Os puntos
suspensivos representan a esfera da producción. O diñeiro inicial
convirtese en capital ao adquirir a mercancía medios de producción e a
mercancía forza de traballo. A través do proceso de producción crease, xa que logo, unha mercadoría nova: M’ que sae da producción e dirixese á
circulación para convertirse nuhna cantidade de diñeiro, D’, superior á
inicial, pois ven de sumárselle a plusvalía.
Poñamos un exemplo. Un capitalista ten como negocio piñas en
almíbar enlatadas. O capitalista adquire con diñeiro as piñas (D – M). O
capitalista ten medios de producción: o local, a iluminación, as
ferramentas de traballo,... O coste de estes medios de producción está
incluido dentro do precio das piñas que salen a venta. Son elementos
necesarios e aportan o seu valor ao producto. Sen embargo, o local ou as
ferramentas de traballo non poden crear plusvalía: o seu valor queda
incluido no obxecto producido, pero non crearon un valor novo. Se o
coste da electricidade é 10 euros a hora e cada hora creanse 100 piñas
enlatadas, cada piña levará 0'1 euros do valor da electricidade cando
se vendan. A electricidade transferiu o seu valor, pero non crea novo
valor.
¿Qué e o que crea un novo valor? A forza de traballo (os
traballadores cortando as piñas, poñendo en funcionamento maquinaria
e ferramentas,...), igual que os medios de producción, transfire o seu
valor. Pero non toda a forza de traballo se paga. Se todos os traballadores
da fábrica crean, nas 8 horas de traballo, 8000 euros, o seu salario
sumado, probablemente, non exceda os 1000 euros. E decir, se o
desglosamos por horas, cada hora, os traballadores da fábrica producen
1000 euros. Pero a salario pagado, só se lles pagaron 1000 euros, o que
quere decir que só se paga unha hora de traballo. As 7 horas restantes,
nas que se produciron 7000 euros, traballaronse debalde. Esta é a
plusvalía.
A nova mercadoría (piñas en almíbar enlatadas, á que
denominamos M') creou un diñeiro incrementado (D'), superior á
suma de todos os custes que o capitalista pagou. E decir, cando o
capitalista venda no mercado cada piña, o precio da mesma levará
transferido o valor dos medios de producción. Pero si só levara
incorporado este valor, o capitalista non tería ganancias. As piñas
levan un valor extra que ten a sua orixe nas horas non remuneradas
realizadas polos traballadores. A sua orixe é a plusvalía.
A relación entre a plusvalía e o capital variable danos a tasa de
plusvalía ou tasa de explotación:
p/v
A relación entre D’ e D danos a taxa de ¿????ganancia: p /c+v , e decir:
D’-D/ D, a relación entre a plusvalía obtida o capital total invertido
no proceso de producción.
A relación entre o capital invertido en medios de producción (capital
constante) e o capital invertido en salarios (capital variable) danos a
chamada composición de valor do capital: c/v
A composición orgánica ou técnica do capital é a relación entre os
medios de producción e a forza de traballo. A fórmula é similar á
anterior.
.....................................................................................................................
Plusvalia absoluta e relativa
A forma absoluta da plusvalía ou plusvalía absoluta consiste en
aumentar a duración da xornada laboral, con elo consiguese aumentar
o número de horas non remuneradas.
La forma relativa de la plusvalía o plusvalía relativa consiste en
aumentar a intensidade do traballo, sexa aumentando o ritmo de
producción directamente ou mediante novas máquinas máis productivas.
Asi, ao aumentar a productividade pero non o salario, os traballadores
traballan o mesmo número de horas, pero repartense de xeito distinto:
hai máis horas non remuneradas que antes.
.....................................................................................................................
Reproduccion simple e ampliada
A reproducción simple alude a que ao final do proceso a plusvalía sexa
consumida polo capitalista (de forma non produtiva, para as suas
necesidades como humano, non como capitalista), e non se invirta nun
novo proceso de producción.
A reproducción ampliada implica que unha parte da plusvalía
obtida destinase a mercar novos medios de producción e forza de
traballo para un novo proceso de producción. Ao aumentar o capital
inicial invertido no proceso de producción, aumentará a plusvalía
obtida ao final do proceso. Así, a plusvalía invertida xera nova
plusvalía.
.....................................................................................................................
Tendencia decrecente da taxa de
ganancia
A competencia entre capitalistas e o desenvolvemento técnico aparellado ao
coñecemento científico (son procesos interrelacionados) provocan un
aumento crecente da proporción de capital constante invertida con
respecto al capital variable. E decir, co desenvolvemento das sociedades
capitalistas, cada vez invirtese máis en tecnoloxía, ferramentas,... en
relación ao que se invirte en forza de traballo. Dado que só a forza
de traballo crea novo valor, a disminución relativa da sua importancia (a
disminución relativa do capital variable con respecto ao capital constante)
conleva unha menor creación de plusvalía.
Este feito leva aparellada a disminución da taxa de ganancia
(relación entre a plusvalía e o capital total invertido) . E decir, canto
máis se desenvolve o capitalismo, máis invirte en medios de producción,
pero máis difícil lle resulta obter plusvalías.
Non obstante, outros procesos contrarrestan esta tendencia. Para máis
información : libro I de “O capital”.
.....................................................................................................................
Acumulacion orixinaria
“O capital ven ao mundo chorreando lodo e sangue”. O capitalismo
non existe dende sempre. Para existir, tuvo que destruir a vella sociedade do feudalismo, creando así as condicions necesarias para poder explotar a gran maioría da poboación. Para que o capitalista atope
individuos que non teñan outro remedio que vender a sua forza de traballo,
necesita previamente que éstes teñan sido desposuidos dos seus medios de producción e que sexan xurídicamente libres de vender a sua forza de traballo.
Esto último conséguese eliminando as relaciones feudais de
servidume. E o primeiro conséguese privatizando as tierras comunais
e arruinando aos pequenos productores campesiños (e decir, a quen
posuían ou arrendaban un pequeno ou mediano anaco de terra) e aos
productores artesanais que non poden competir coa industria
capitalista.
Co término “acumulación originaria” aludese a este proceso
histórico. Por unha banda desposúese aos futuros asalariados e asalariadas dos
seus medios de producción; e por outro concentranse os medios de
producción en mans do capitalista. O expolio de América, África e Asia
efectuado pola colonización europea contribue a este proceso.
A acumulación orixinaria supon, por tanto, a expropiación as
traballadoras/es dos seus medios de producción polos capitalistas. A
revolución socialista expropiará a los expropiadores.
.....................................................................................................................
Dicionario de terminos basicos
Acumulación Orixinaria: Proceso histórico que separóu aos
productores dos seus medios de producción e que precedeu e serviu como
condición básica para a gran producción capitalista. Vai acompañada de: 1)
Ruina dos pequenos produtores (Labregos e artesans) que se
transforman en traballadores desposuídos, que non teñen outra opción que
vender a sua forza de traballo. 2) Acumulación en mans de determinados
individuos de grandes riquezas.
Capital: Valor que, a través da explotación da forza de traballo
proporciona plusvalía, e decir, incrementase a sí mesmo. O capital non é
equivalente a diñeiro, simplesmente. O capital, máis ca eso, é a categoría
económica principal do modo de producción capitalista. É un tipo de relación
de producción entre a clase burguesa, que posúe os medios de producción, e a clase obreira, que e explotada como forza de traballo. O capital crea valor a través da plusvalía.
Capital constante: E a parte do capital que existe baixo a forma de
medios de producción (edificios, maquinaria, materias primas,...) e cuxo
valor non varía durante o proceso de producción.
Capital variable: E a parte do capital invertida en forza de traballo
e cuxo valor incrementase no proceso de producción. A fonte de
creación de plusvalía e do incremento do capital non reside en todo o capital,
senon únicamente na parte variable (aquela que se dedica a comprar forza
de traballo). Na empresa capitalista, o obreiro crea un valor que supera,
polo seu volumen, o que percibe en concepto de salario. Deste xeito, crea
a plusvalía e engade valor ao obxecto producido.
Circulación: Intercambio de mercadorías a través do diñeiro. Neste
tipo de intercambio, todas as mercadorías miden o seu valor en diñeiro, polo
que o diñeiro convirtese en encarnación universal do valor de cambio. A
fórmula monetaria é M – D – M, es decir, mercadoría – diñeiro – mercadoría.
Forzas productivas: Medios de producción + forza de traballo. Os
medios de producción son a base técnica da sociedade, mentres que a
forza de traballo e o elemento principal das forzas productivas. As
forzas productivas desenvolvense constantemente, sempre en relación
dialéctica coas relacions de producción.
Lei do valor: E a principal lei económica da producción
mercantil. Segundo esta lei, as mercadorías intercambianse en función do seu
valor de cambio, que está determinado polo traballo socialmente necesario
para producilas.
Mercadoría: Producto do traballo destinado a satisfacer algunha
necesidade do home e que se elabora para a venta, non para o consumo
propio.
Plusvalía: Valor que o traballo non pagado do obreiro asalariado crea,
máis alá do valor da sua forza de traballo, e do que se apropia
gratuitamente o capitalista. E a fonte real da explotación capitalista.
Existe unha plusvalía absoluta e unha plusvalía relativa.
Precio: Expresión do valor de cambio en diñeiro. Ainda que o precio
ten como base o valor de cambio, o precio dunha mercadoría en particular
non ten necesariamente que coincidir co seu valor. Existen fluctuacions (por
moitos factores como a oferta e a demanda) que sitúan o precio por
enriba ou por embaixo do seu valor, pero a escala de toda a sociedade e
examinado un intervalo suficiente de tempo, o precio sempre está
en estreita relación co valor de cambio da mercadoría, é decir, co
traballo socialmente necesario para producir a mercadoría.
Producción: Proceso de creación de bens materiais. Existe en todas
as etapas da humanidade. A producción componse de forza de traballo,
obxetos de traballo e medios de traballo.
Producción mercantil: Producción de bens ou servicios non para
consumo propio, mais para intercambialos no mercado a través da
compra-venda de mercadorías. Este tipo de producción aparece por primeira
vez coa propiedade privada. Para que exista producción mercantil, ten que
haber distintas persoas que produzan mercadorías diferentes, e decir, ten
que existir a división do traballo. A producción mercantil non desaparece co
socialismo, pero adopta unhas propiedades diferentes, ao non estar sometida á propiedade privada dos medios de producción.
Reproducción: Repetición constante, renovación ininterrumpida do
proceso de producción. No proceso de traballo reproducense tanto os
bens materiais como as relacions de producción. A reproducción pode
ser simple, sempre que a plusvalía do proceso de producción se destine
para satisfacer as necesidades (e luxos) do capitalista, ou reproducción
ampliada, cando a plusvalía invirtese en novos medios de producción ou
nova forza de traballo.
Valor de troco: Traballo dos productores materializado nas
mercadorías. O valor de troco existe en toda producción mercantil, donde
rexe a lei do valor. O valor de troco crease a través do traballo abstracto.
O valor de troco varía de xeito proporcional a cantidade de traballo
socialmente necesario (a máis traballo necesario, máis valor) e de xeito
inverso a productividade (a maior productividade, menos valor).
Valor de uso: Utilidade dunha cousa, capacidade que posúe de satisfacer
una necesidade, calquera que sexa, do home, da sociedade. Está
condicionado polas propiedades naturais (físicas, químicas,...) da cousa e
tamén polas propiedades adquiridas a través da actividade humana. O
valor de uso créao o traballo concreto.
.....................................................................................................................
Cuestionario
1- Reflexiona sobre a relación entre os conceptos de valor de uso valor de troco, por unha banda, e o modelo de sociedade consumista do capitalismo actual, polo outro.
2- ¿Cómo se determina o valor dunha mercadoría, por exemplo, o arroz? ¿Por qué o capitalismo non logra que os precios do arroz (nen do resto de mercadorías) se manteñan estables?
3- ¿Qué tipo de valor ten o diñeiro?
4- Na Cuba socialista abondan as fábricas de puros e tabaco. Poñendo
como exemplo unha de estas fábricas, ¿qué elementos serían forza de traballo e cáles medios de producción? ¿Cáles son os obxetos de traballos, a materia bruta, a materia prima, os medios de traballo en sentido estricto, os medios de traballo en sentido amplo e o obxecto producido?
5- ¿Os capitalistas explotan o traballo d@s traballador@s? ¿Por qué ou por qué non?
6- A plusvalía producese no mercado, cando o capitalista conquire
vender a mercancía a un precio superior a suma de todos os costes que
supuxo producir esta mercadoría. ¿E verdade ou non? ¿Por qué ou por qué non?
7- Explica a fórmula D – M ............ M' – D' con un exemplo. (Non valen piñas en almíbar)
8- Se o capitalista invirte en maquinaria moderna e consigue que no
mesmo número de horas se produza máis (incremento da productividade), ¿aumenta, disminue ou permanece intacta a explotación da clase obreira? ¿De qué concepto estaríamos a falar?
9- Se polo mesmo salario te fante traballar máis horas, ¿cómo está
incrementando o capitalista a sua explotación?
10- A sociedade moderna incorpora cada vez máis tecnoloxía e outros
elementos de capital constante. ¿En qué sentido esta tendencia permite maiores beneficios e en qué sentido o dificulta?
11- ¿Por qué foi necesario un proceso de acumulación orixinaria?
.....................................................................................................................
BIBLIOGRAFIA.
Outros textos de introduccion a O capital:
J. Droz e outros, “Historia general del socialismo. De los
orígenes a 1875”, tomo II, terceira parte, capítulo V, “El lugar
de “El capital” en la historia del socialismo”, a cargo de Jean
Bruhat.
Francisco Erice, “La teoría económica de Marx”, na
seguinte dirección web:
http://www.red-vertice.com/fep/textos/Apuntes8.pdf
G. Develle, resumen de “El capital “
Lapidus y Ostrovitianov, “Manual de economía política”
Borisov / Zhamin / Makarova, “Diccionario de Economía
Política”
Nikitin, “Manual de economía política”
K. Marx, “El capital, libro I, el proceso de producción
del capital”
K. Marx, “Salario, precio y ganancia”, é un texto breve
de Marx no que se explica de forma asequible qué e o
valor-traballo, a diferencia entre traballo e forza de traballo,
a plusvalía, etc. Moi recomendable para quen dispoña de
pouco tempo ou pocas gañas de ler. Conven sempre ler
directamente aos autores/as para evitar falsificacions,
como mínimo os seus textos breves. A cantidade de tempo de
traballo (socialmente necesario) invertido redundará na
calidade do coñec emento adquirido e no seu valor para
desenvolver o traballo revolucionario.
