ENSINO, PRIVATIZACION, BOLONIA, UNIDADE DO MOVIMENTO
Intervención do PCPE no encontro de Bruxelas (27/05/08)
Queridos e queridas camaradas:
O Partido Comunista dos Povos de España (PCPE) quere saudar a todas as delegacións aquí presentes e, en especial, ao Partido Comunista Grego (KKE), organizador deste encontro.
Confiamos que os debates de hoxe servan para coñecer as experiencias do movemento de estudantes e profesores/as en cada un dos nosos países e nos axúden a articular respostas unitarias no ámbito da Educación.
Cando falamos do movemento de estudantes e profesores e profesoras no Estado Español, temos que ser conscientes de que os períodos de mobilización son cíclicos: ante a falta dunha estrutura estable de coordinación, a loita estudantil vólvese conxuntural.
Precisamente nos días previos a este Encontro de Bruxelas, comezou un novo período de mobilizacións do profesorado. Os e as docentes de Madrid e Andalucía foron convocados á folga e decenas de miles tomaron as rúas en defensa dun ensino público de calidade. Outro exemplo é o peche de docentes en Canarias.
Dúas semanas antes, eran os/as estudantes quen se mobilizaban contra o Espazo Europeo de Educación Superior. En cidades como Madrid ou Barcelona houbo marchas de protesta e algunhas universidades, como a de Salamanca, viviron peches.
Pero non debemos perder a perspectiva que se sinalaba ao principio: o éxito destas convocatorias só é exemplo dunha resposta puntual e non dun movemento continuo e coordenado. No Estado Español non existe unha estrutura de coordinación da loita estudantil, que non só faga fronte ás políticas neoliberais que ameazan ao noso sistema educativo, senón que tamén sexa capaz de mobilizar por un modelo de Educación alternativo.
En xeral, a desmobilización da esquerda e a falta de estruturas de loita, ten en España como orixe o período da chamada ?Transición?. A pesar diso, no caso da loita estudantil, temos brillantes exemplos de loita durante os anos 80.
En 1986, o governo social-demócrata (PSOE) de Felipe González intentou impor unha reforma vergoñenta da Educación. Nela, introducíanse restricións ao acceso á Educación superior (a famosa proba da Selectividade) e introducíanse as taxas, primeiro paso para a completa mercantilización do ensino.
Convocouse unha folga á que acudiron máis de 300.000 estudantes. CJC, organización xuvenil do PCPE, participou de forma moi activa nas mobilizacións. O governo negociou aspectos secundarios, pero se negou a falar da Selectividade e das taxas. Rapidamente, un movemento de base asembleario comezou a estenderse por institutos, así como comités de folga. As manifestacións deseguido superaron o millón de estudantes.
Formáronse coordinadoras de asembleas e, finalmente, apareceu unha Coordinadora Estatal. O governo social-demócrata, a través das súas organizacións estudantís monicreques, conseguiu finalmente fraccionar e debilitar o movemento. Con todo, as loitas de estudantes dos anos 80 son un claro expoñente do éxito dun modelo organizativo que obrigou ao governo a sentar a negociar e que conseguiu agrupar a millóns de estudantes de todo o Estado.
A derrota de 1987 foi un golpe que as sucesivas xeracións de estudantes aínda non conseguiron superar. Desde 1987, o problema da división é, sen dúbida, a nota máis característica do movemento polo ensino público de calidade. Podemos ver catro aspectos desta falta de cohesión e unidade, que son tamén típicas do movemento de profesores e profesoras:
1.- O primeiro aspecto, é o xa comentado da ausencia dun único referente sindical ou asociativo, ou, polo menos, dunha unidade de acción máis ou menos continuada no tempo. Non existe unidade ao redor da estratexia e táctica do movemento. Algunhas das estruturas sindicais (xeralmente de profesores e profesoras) colaboran coas políticas governamentais, mentres que as organizacións de estudantes moitas veces caen na ultra-mobilización.
2.- En segundo lugar, a política educativa depende en grande medida dos governos de cada comunidade autónoma. Isto provocou, por unha banda, un grande descoñecemento sobre a realidade da Educación no conxunto do Estado. Pero ademais, algunhas organizacións estudantís rexeitan a coordinación e pretenden limitar todo ámbito de actuación ao seu territorio.
3.- En terceiro lugar, non existe unha coordinación real entre o movemento de estudantes e o movemento de profesores e profesoras. Existen difetencias entre as posicións de cada un.
4.- En cuarto e último lugar, non existe coordenación entre a loita do estudantado e outras loitas das capas populares e da clase obreira. As loitas no Estado Español tiveron nas últimas dúas décadas un marcado carácter sectorial. O illamento de cada loita impide que se conforme unha fronte xeral anti-capitalista.
Estas dificultades para articular un movemento estudantil combativo impediron que no Estado Español déase unha mobilización máis xeneralizada e coordenada en contra dos ataques á Educación pública e, máis en concreto, contra a aplicación do Proceso de Bolonia.
PCPE e en especial CJC, estamos intervindo no movemento e lanzando iniciativas e propostas. Comentaranse algunhas delas máis adiante. Con todo, a realidade é que as posicións máis combativas e revolucionarias non son as hegemónicas a día de hoxe no movemento estudantil.
Algunhas das demandas máis frecuentes dos movementos de protesta do estudiantado son os seguintes:
Gratuidade total do ensino en todos os niveis educativos.
Aumento das bolsas e cambio substancial no sistema de adxudicación destas.
Educación individualizada con adecuados recursos humanos e materiais para impartila.
Fin da masificación nas aulas.
Creación de institucións educativas transparentes e democráticas nas que o estudiantado teña representación en igualdade de condicións con outros sectores da comunidade educativa.
Recoñecemento e lexitimidade das asembleas de estudantes. Dereito á folga e dereito de reunión en horas lectivas.
Educación alternativa e popular que recoñeza e potencie a realidade pluricultural e plurilingüística do Estado Español.
Doutra banda, as reivindicacións do profesorado, en defensa do ensino público e da dignificación do seu labor, son:
Incremento progresivo do investimento en educación que permita dotar aos centros dos recursos humanos e materiais necesarios para un ensino autenticamente de calidade.
Contra a división e a jerarquización do profesorado e contra a introdución de criterios de produtividade no labor docente.
Incremento real de persoais para todos os centros educativos e dotación de persoal non docente (traballadores e traballadoras sociais, psicólogos e psicólogas, especialistas en sanidade,?) que permita atender dun modo integral as necesidades educativas de toda a povoación.
Diminución da ratio (proporción de alumnos por profesor/a) no ensino primario e secundaria e redución do horario lectivo.
Estabilidade para o profesorado interino. Recoñecemento pleno de dereitos de profesores e profesoras en situación de interinidade baixo o principio de ?a igual traballo, igual salario?.
Recoñecemento das enfermidades profesionais específicas da función docente.
Subidas salariais lineais que compensen a perda de poder adquisitivo dos últimos anos e mecanismos de homologación salarial para docentes de todo o Estado.
Todas estas reivindicacións dos colectivos de profesores/as e estudantes xorden á calor da progresiva privatización do ensino en España e da aplicación progresiva da política educativa da Unión Europea.
Os sucesivos governos, sexan do PSOE ou PP, seguiron estritamente as orientacións do polo imperialista europeo, a UE. Detrás da privatización dos servizos públicos, ademais do desexo do capital de aumentar os beneficios, está tamén a súa necesidade de ampliar o ámbito do negocio a sectores que estaban ata hai pouco en gran medida fóra del, para paliar a tendencia ao decrecimiento da taxa de beneficio. Pero o ensino non é só un negocio, tamén é un aparello ideolóxico e un mecanismo imprescindibel para a reprodución da capacidade produtiva. En definitiva, un sector estratéxico, que o capital quere pór totalmente ao seu servizo.
No ensino non universitario, as sucesivas leis que se sucederon en poucos anos: Lei de Ordenación Xeral do Sistema Educativo (LOGSE, de 1990), Lei Orgánica de Calidade do Ensino (LOCE, de 2002) e Lei Orgánica do Ensino (LOE, de 2006), teñen entre os obxectivos declarados a homologación do sistema educativo español co europeo.
Estas leis actúan sobre un sistema educativo con algunhas particularidades. Unha delas é a presenza da Igrexa católica nel, pois se inclúe relixión como materia optativa de oferta obrigatoria en todos os centros. Outra é a existencia dunha dobre rede, pública e privada, dividida esta en concertada e non concertada.
O ensino concertado, de propiedade e xestión totalmente privada mais pagada con fundos públicos, regulouse en 1985 na Lei Orgánica do Dereito á Educación (LODE), promulgada polo primeiro governo social-demócrata do PSOE, cando gozaba dunha ampla maioría absoluta. Desde entón este subsector non parou de crecer, ao incorporar novos centros e ampliarse a niveis educativos non obrigatorios.
Os centros privados concertados son maioritariamente propiedade da Igrexa católica. No curso 2006/07 o ensino privado alcanzaba ao 33.0% do alumnado do ensino primario e ao 33.5% do da educación secundaria obrigatoria, a grande maioría dos cales estudan en centros privados concertados, que chegan a ser maioritarios en bastantes zonas urbanas.
A LOE de 2006, apoiada polos partidos e sindicatos do sistema, supón un paso adiante na privatización, por canto aumenta os orzamentos asignados ao ensino concertado, permite a ampliación dos concertos aos niveis non obrigatorios (educación infantil, Bacharelato e Formación Profesional) e reforza os mecanismos de selección do alumnado por parte dos centros concertados. Con todo iso a rede pública vaise situando como subsidiaria da privada, cun carácter cada vez máis asistencial, mentres os futuros e futuras cadros fórmanse no ensino privado, nomeadamente nos centros elitistas, só ao alcance dunha pequena minoría.
A LOE do PSOE, na súa exposición de motivos, expón unha educación no marco dos obxectivos da UE, que debe contribuír a unha economía máis competitiva e dinámica.
Na Universidade, as formulacións da Declaración de Bolonia e a creación do Espazo Europeo de Ensino Superior (EEES) foron asumidos polo Estado español baixo o governo do PP e mantidos polo PSOE. A LOU, reformulada en 2007 polo governo do PSOE, introduce o Sistema Europeo de Transferencia de Créditos (ECTS); suprime as diplomaturas e divide licenciaturas en graos e posgraos; avalía universidades e titulacións segundo criterios de máxima rendibilidade económica, cun novo organismo chamado ANECA no que participan as empresas;?
Todo iso significa o crecemento do elitismo da educación superior, o fin da participación do estudiantado na vida universitaria e o aliñamento entre os contidos do ensino universitario e os intereses económicos das multinacionais. Contra esta política houbo unha resposta significativa do movemento estudantil, especialmente por mor da Xornada de loita do 6 de marzo e agardannse novas mobilizacións para o próximo curso.
CJC e PCPE participan activamente nas mobilizacións estudantís e tratan de porse á cabeza das mesmas. Con todo, á vez que participamos nas mobilizacións, tamén tomamos iniciativas activas para avanzar cara a un modelo de organización estudantil que supere as actuais estruturas.
Neste sentido, CJC tomou contacto cunha grande maioría das asociacións e asembleas que a día de hoxe traballan a loita estudantil. Propúxose avanzar cara a unha Coordinadora de Estudantes, que se fundamente en asembleas de base, pero aproveitando as estruturas asociativas xa existentes.
Actualmente, estamos nunha época de reconstrución e reformulación do movemento estudantil e do movemento popular combativo en xeral. Debemos superar o sindicalismo institucionalizado, que se basea nunha organización sectorial e non baseada na mobilización. A interrelación das distintas loitas é esencial para constituír un movemento popular amplo, baseado na elaboración de alternativas e na mobilización.
A coordinación destas loitas non pode xa exporse unicamente dentro de cada Estado. Este Encontro de Bruxelas demóstranos que as loitas ás que nos enfrontamos son comúns en moitos casos e que a resposta a todo este armazón oligárquico europeo debe ser unitaria.
O papel dos e as comunistas de Europa debe ser impulsar esta coordinación dun movemento popular, amplo e combativo. Neste sentido, comprácenos volver saudar a iniciativa tomada polo KKE. Cremos que deste Encontro sairemos fortalecidos.
¡Un saúdo a todos, a todas e bo debate!
Intervención do PCPE no encontro de Bruxelas (27/05/08)
Queridos e queridas camaradas:
O Partido Comunista dos Povos de España (PCPE) quere saudar a todas as delegacións aquí presentes e, en especial, ao Partido Comunista Grego (KKE), organizador deste encontro.
Confiamos que os debates de hoxe servan para coñecer as experiencias do movemento de estudantes e profesores/as en cada un dos nosos países e nos axúden a articular respostas unitarias no ámbito da Educación.
Cando falamos do movemento de estudantes e profesores e profesoras no Estado Español, temos que ser conscientes de que os períodos de mobilización son cíclicos: ante a falta dunha estrutura estable de coordinación, a loita estudantil vólvese conxuntural.
Precisamente nos días previos a este Encontro de Bruxelas, comezou un novo período de mobilizacións do profesorado. Os e as docentes de Madrid e Andalucía foron convocados á folga e decenas de miles tomaron as rúas en defensa dun ensino público de calidade. Outro exemplo é o peche de docentes en Canarias.
Dúas semanas antes, eran os/as estudantes quen se mobilizaban contra o Espazo Europeo de Educación Superior. En cidades como Madrid ou Barcelona houbo marchas de protesta e algunhas universidades, como a de Salamanca, viviron peches.
Pero non debemos perder a perspectiva que se sinalaba ao principio: o éxito destas convocatorias só é exemplo dunha resposta puntual e non dun movemento continuo e coordenado. No Estado Español non existe unha estrutura de coordinación da loita estudantil, que non só faga fronte ás políticas neoliberais que ameazan ao noso sistema educativo, senón que tamén sexa capaz de mobilizar por un modelo de Educación alternativo.
En xeral, a desmobilización da esquerda e a falta de estruturas de loita, ten en España como orixe o período da chamada ?Transición?. A pesar diso, no caso da loita estudantil, temos brillantes exemplos de loita durante os anos 80.
En 1986, o governo social-demócrata (PSOE) de Felipe González intentou impor unha reforma vergoñenta da Educación. Nela, introducíanse restricións ao acceso á Educación superior (a famosa proba da Selectividade) e introducíanse as taxas, primeiro paso para a completa mercantilización do ensino.
Convocouse unha folga á que acudiron máis de 300.000 estudantes. CJC, organización xuvenil do PCPE, participou de forma moi activa nas mobilizacións. O governo negociou aspectos secundarios, pero se negou a falar da Selectividade e das taxas. Rapidamente, un movemento de base asembleario comezou a estenderse por institutos, así como comités de folga. As manifestacións deseguido superaron o millón de estudantes.
Formáronse coordinadoras de asembleas e, finalmente, apareceu unha Coordinadora Estatal. O governo social-demócrata, a través das súas organizacións estudantís monicreques, conseguiu finalmente fraccionar e debilitar o movemento. Con todo, as loitas de estudantes dos anos 80 son un claro expoñente do éxito dun modelo organizativo que obrigou ao governo a sentar a negociar e que conseguiu agrupar a millóns de estudantes de todo o Estado.
A derrota de 1987 foi un golpe que as sucesivas xeracións de estudantes aínda non conseguiron superar. Desde 1987, o problema da división é, sen dúbida, a nota máis característica do movemento polo ensino público de calidade. Podemos ver catro aspectos desta falta de cohesión e unidade, que son tamén típicas do movemento de profesores e profesoras:
1.- O primeiro aspecto, é o xa comentado da ausencia dun único referente sindical ou asociativo, ou, polo menos, dunha unidade de acción máis ou menos continuada no tempo. Non existe unidade ao redor da estratexia e táctica do movemento. Algunhas das estruturas sindicais (xeralmente de profesores e profesoras) colaboran coas políticas governamentais, mentres que as organizacións de estudantes moitas veces caen na ultra-mobilización.
2.- En segundo lugar, a política educativa depende en grande medida dos governos de cada comunidade autónoma. Isto provocou, por unha banda, un grande descoñecemento sobre a realidade da Educación no conxunto do Estado. Pero ademais, algunhas organizacións estudantís rexeitan a coordinación e pretenden limitar todo ámbito de actuación ao seu territorio.
3.- En terceiro lugar, non existe unha coordinación real entre o movemento de estudantes e o movemento de profesores e profesoras. Existen difetencias entre as posicións de cada un.
4.- En cuarto e último lugar, non existe coordenación entre a loita do estudantado e outras loitas das capas populares e da clase obreira. As loitas no Estado Español tiveron nas últimas dúas décadas un marcado carácter sectorial. O illamento de cada loita impide que se conforme unha fronte xeral anti-capitalista.
Estas dificultades para articular un movemento estudantil combativo impediron que no Estado Español déase unha mobilización máis xeneralizada e coordenada en contra dos ataques á Educación pública e, máis en concreto, contra a aplicación do Proceso de Bolonia.
PCPE e en especial CJC, estamos intervindo no movemento e lanzando iniciativas e propostas. Comentaranse algunhas delas máis adiante. Con todo, a realidade é que as posicións máis combativas e revolucionarias non son as hegemónicas a día de hoxe no movemento estudantil.
Algunhas das demandas máis frecuentes dos movementos de protesta do estudiantado son os seguintes:
Gratuidade total do ensino en todos os niveis educativos.
Aumento das bolsas e cambio substancial no sistema de adxudicación destas.
Educación individualizada con adecuados recursos humanos e materiais para impartila.
Fin da masificación nas aulas.
Creación de institucións educativas transparentes e democráticas nas que o estudiantado teña representación en igualdade de condicións con outros sectores da comunidade educativa.
Recoñecemento e lexitimidade das asembleas de estudantes. Dereito á folga e dereito de reunión en horas lectivas.
Educación alternativa e popular que recoñeza e potencie a realidade pluricultural e plurilingüística do Estado Español.
Doutra banda, as reivindicacións do profesorado, en defensa do ensino público e da dignificación do seu labor, son:
Incremento progresivo do investimento en educación que permita dotar aos centros dos recursos humanos e materiais necesarios para un ensino autenticamente de calidade.
Contra a división e a jerarquización do profesorado e contra a introdución de criterios de produtividade no labor docente.
Incremento real de persoais para todos os centros educativos e dotación de persoal non docente (traballadores e traballadoras sociais, psicólogos e psicólogas, especialistas en sanidade,?) que permita atender dun modo integral as necesidades educativas de toda a povoación.
Diminución da ratio (proporción de alumnos por profesor/a) no ensino primario e secundaria e redución do horario lectivo.
Estabilidade para o profesorado interino. Recoñecemento pleno de dereitos de profesores e profesoras en situación de interinidade baixo o principio de ?a igual traballo, igual salario?.
Recoñecemento das enfermidades profesionais específicas da función docente.
Subidas salariais lineais que compensen a perda de poder adquisitivo dos últimos anos e mecanismos de homologación salarial para docentes de todo o Estado.
Todas estas reivindicacións dos colectivos de profesores/as e estudantes xorden á calor da progresiva privatización do ensino en España e da aplicación progresiva da política educativa da Unión Europea.
Os sucesivos governos, sexan do PSOE ou PP, seguiron estritamente as orientacións do polo imperialista europeo, a UE. Detrás da privatización dos servizos públicos, ademais do desexo do capital de aumentar os beneficios, está tamén a súa necesidade de ampliar o ámbito do negocio a sectores que estaban ata hai pouco en gran medida fóra del, para paliar a tendencia ao decrecimiento da taxa de beneficio. Pero o ensino non é só un negocio, tamén é un aparello ideolóxico e un mecanismo imprescindibel para a reprodución da capacidade produtiva. En definitiva, un sector estratéxico, que o capital quere pór totalmente ao seu servizo.
No ensino non universitario, as sucesivas leis que se sucederon en poucos anos: Lei de Ordenación Xeral do Sistema Educativo (LOGSE, de 1990), Lei Orgánica de Calidade do Ensino (LOCE, de 2002) e Lei Orgánica do Ensino (LOE, de 2006), teñen entre os obxectivos declarados a homologación do sistema educativo español co europeo.
Estas leis actúan sobre un sistema educativo con algunhas particularidades. Unha delas é a presenza da Igrexa católica nel, pois se inclúe relixión como materia optativa de oferta obrigatoria en todos os centros. Outra é a existencia dunha dobre rede, pública e privada, dividida esta en concertada e non concertada.
O ensino concertado, de propiedade e xestión totalmente privada mais pagada con fundos públicos, regulouse en 1985 na Lei Orgánica do Dereito á Educación (LODE), promulgada polo primeiro governo social-demócrata do PSOE, cando gozaba dunha ampla maioría absoluta. Desde entón este subsector non parou de crecer, ao incorporar novos centros e ampliarse a niveis educativos non obrigatorios.
Os centros privados concertados son maioritariamente propiedade da Igrexa católica. No curso 2006/07 o ensino privado alcanzaba ao 33.0% do alumnado do ensino primario e ao 33.5% do da educación secundaria obrigatoria, a grande maioría dos cales estudan en centros privados concertados, que chegan a ser maioritarios en bastantes zonas urbanas.
A LOE de 2006, apoiada polos partidos e sindicatos do sistema, supón un paso adiante na privatización, por canto aumenta os orzamentos asignados ao ensino concertado, permite a ampliación dos concertos aos niveis non obrigatorios (educación infantil, Bacharelato e Formación Profesional) e reforza os mecanismos de selección do alumnado por parte dos centros concertados. Con todo iso a rede pública vaise situando como subsidiaria da privada, cun carácter cada vez máis asistencial, mentres os futuros e futuras cadros fórmanse no ensino privado, nomeadamente nos centros elitistas, só ao alcance dunha pequena minoría.
A LOE do PSOE, na súa exposición de motivos, expón unha educación no marco dos obxectivos da UE, que debe contribuír a unha economía máis competitiva e dinámica.
Na Universidade, as formulacións da Declaración de Bolonia e a creación do Espazo Europeo de Ensino Superior (EEES) foron asumidos polo Estado español baixo o governo do PP e mantidos polo PSOE. A LOU, reformulada en 2007 polo governo do PSOE, introduce o Sistema Europeo de Transferencia de Créditos (ECTS); suprime as diplomaturas e divide licenciaturas en graos e posgraos; avalía universidades e titulacións segundo criterios de máxima rendibilidade económica, cun novo organismo chamado ANECA no que participan as empresas;?
Todo iso significa o crecemento do elitismo da educación superior, o fin da participación do estudiantado na vida universitaria e o aliñamento entre os contidos do ensino universitario e os intereses económicos das multinacionais. Contra esta política houbo unha resposta significativa do movemento estudantil, especialmente por mor da Xornada de loita do 6 de marzo e agardannse novas mobilizacións para o próximo curso.
CJC e PCPE participan activamente nas mobilizacións estudantís e tratan de porse á cabeza das mesmas. Con todo, á vez que participamos nas mobilizacións, tamén tomamos iniciativas activas para avanzar cara a un modelo de organización estudantil que supere as actuais estruturas.
Neste sentido, CJC tomou contacto cunha grande maioría das asociacións e asembleas que a día de hoxe traballan a loita estudantil. Propúxose avanzar cara a unha Coordinadora de Estudantes, que se fundamente en asembleas de base, pero aproveitando as estruturas asociativas xa existentes.
Actualmente, estamos nunha época de reconstrución e reformulación do movemento estudantil e do movemento popular combativo en xeral. Debemos superar o sindicalismo institucionalizado, que se basea nunha organización sectorial e non baseada na mobilización. A interrelación das distintas loitas é esencial para constituír un movemento popular amplo, baseado na elaboración de alternativas e na mobilización.
A coordinación destas loitas non pode xa exporse unicamente dentro de cada Estado. Este Encontro de Bruxelas demóstranos que as loitas ás que nos enfrontamos son comúns en moitos casos e que a resposta a todo este armazón oligárquico europeo debe ser unitaria.
O papel dos e as comunistas de Europa debe ser impulsar esta coordinación dun movemento popular, amplo e combativo. Neste sentido, comprácenos volver saudar a iniciativa tomada polo KKE. Cremos que deste Encontro sairemos fortalecidos.
¡Un saúdo a todos, a todas e bo debate!
