Evo é unha criatura da Historia que a todos nos modela
Entrevista exclusiva con Álvaro García Linera, vicepresidente da República de Bolivia
Luís Báez e Pedro de la Hoz - A Paz
Á beira de Evo Morais, na súa condición de Vicepresidente da República de Bolivia, áchase Álvaro García Linera. Para algúns analistas afeitos a xulgar a realidade boliviana a partir de tópicos, aínda resulta incomprensible a articulación da fórmula que conquistou nas eleccións de 2005 o voto das maiorías e moito menos explícanse a súa consolidación ao longo de dous anos e medio de xestión gobernamental: o indio e o branco, o dirixente popular de base e o intelectual académico.
Hai quen ponderan a súa intelixencia, valoran a súa capacidade discursiva, cualifican as súas calidades políticas e resaltan a súa militancia e servizo a favor dos cambios que emprendeu o país. foi obxecto, con todo, de duros ataques e escuras sospeitas que apuntan tanto cara ao pasado do Vicepresidente como á súa actuación no Goberno.
É interesante o seu perfil. Naceu en Cochabamba o 19 de outubro de 1962. Cursou estudos básicos e de nivel medio na escola Don Bosco e o colexio Agustín de Cochabamba, Licenciouse en Matemáticas na Universidade Nacional Autónoma de México (UNAM), onde realizou estudos de posgrao en Ciencias Puras. Pero desde sempre mostrou vocación pola Sociología e as Ciencias Políticas, áreas nas que exerceu a docencia.
Hoxe día é indubidable o seu protagonismo na vida da nación. Os seus criterios adquiren un valor inestimable, aínda que tamén na conversación afloraron necesariamente aspectos da súa biografía política, imprescindibles para arroxar luz acerca do seu compromiso co proceso.
Como explica que sendo branco, de clase media, e intelectual involucrouse nun proxecto de raíz popular e indíxena?
Crecín nunha sociedade pigmentocrática, onde a cor da pel visibiliza a estrutura de clases da sociedade, a distribución do poder económico e político. É un modelo que se consolidou durante décadas, séculos, unha percepción da distribución de roles, de funcións das persoas: os indios para o traballo no campo, obreiros, artesáns, serventes, da pel un pouco máis mesturada en funcións intermedias, ámbito intelectual; as persoas mais blanqueadas, posuidoras do poder, do control e do dominio social.
Así como nos anos 60, cando xurdiron as loitas armadas en Latinoamérica, houbo unha forte radicalización das clases medias, que se incorporaron nas loitas campesiños e obreiras, no noso país sucedeu nas últimas décadas algo polo estilo.
É evidente que isto foi froito dun proceso histórico; un non estaría falando destas cousas, se non houbesen sublevacións desde os anos 70, nin o espertar do movemento indíxena que increpa ás elites.
Como influíu en vostede o reclamo indigenista?
Non é só o meu caso, senón o dun núcleo de persoas de clase media convocada, arrastrada por ese espertar indíxena e popular, que aprendeu ao sumarse a leste. A medida que ese influxo popular e indíxena irrompe na escena política e expándese, preséntase non soamente como un demandador de igualdade, senón como un proponente dunha sociedade máis equilibrada e beneficiosa para a inmensa maioría dos bolivianos.
Que opinión teñen de vostedes as elites clasistas?
Non nos perdoan. Pensan que somos traidores de clase por pelexar a favor dos pobres. As clases altas e tradicionalmente dominantes, non nos perdoaron e sancionáronnos moi drasticamente. Non poden concibir que se fale da igualdade das persoas, que se combata o neocolonialismo, as diferenciacións e o modo pigmentizado de exercer o poder.
logrou o proceso de cambio liderado polo actual goberno romper esa percepción racista da sociedade?
É máis fácil introducir cambios na estrutura económica e favorecer a amplos sectores, como o fixemos, mediante políticas sociais de amplo consenso popular, que transformar as estruturas mentais herdadas do pasado. Constitúe un fardo pesado a estrutura de clases do país, que se mantivo ao longo da nosa historia, independentemente da fundación da República, da Revolución do 52 que democratizou a vida política e distribuíu terras. Esa estrutura persiste e reflíctese ata o día de hoxe en moitos dos hábitos de todos. O testemuño de que iso non desapareceu aínda é o que vostedes viron en Sucre o 24 de maio de 2008, cando as supostas clases cultas fan arrodillar a indios, queren impornos a todos a imaxe que eles teñen do indio sumiso ante o poderoso. Esa é a historia do noso país. Evidentemente, a loita dos pobos indíxenas e dos sectores populares encamíñase a transformar ese estado de cousas e conseguir novas formas de comportamento cotián.
De que xeito fóronse articulando á loita os sectores da clase media?
Eu creo que no 2000 a chamada Guerra da auga, en Cochabamba, foi un momento definitorio. Alí participou o movemento campesiño, cocalero, indíxena e fabril, para evitar a privatización dun ben de primeira necesidade. Logo viñeron as sublevacións aquí no altiplano, e en adiánteo fíxose visible a construción dun liderado político, intelectual, moral e indíxena. Cada vez foron máis os sectores identificados coa demanda indíxena. Iso leva á vitoria nas urnas, do compañeiro Evo Morais no ano 2005. Onde triunfan os movementos populares e indíxenas, co apoio de importantes sectores das clases medias, e ata dalgúns sectores de clase alta, democráticos, que senten atraídos, convocados por este proxecto de igualdade.
Foi lineal ese proceso?
Evidentemente foi un proceso longo, complicado e con moitas idas e vindas, non é un proceso definitivo. Hai avances e retrocesos. No persoal tóconos xogar un papel, articular nos anos 90 a proximidade ao movemento indíxena. Facía tempo que a esquerda non vía aos indios, porque tamén a esquerda era moi señorial en Bolivia, de bo apelido. Nós eramos unha xeración pequena, que non bebera da totalidade destes prexuízos. Fomos un pequeno grupo, influído polo movemento indíxena dos anos 70, o indianismo e o katarismo, tendencia esta última que reivindicaba a figura de Tupac Katari, un aymará que desafiou ao poder colonial español en 1781.
Comezamos a achegarnos ao movemento indíxena. Eramos ovellas negras no medio dun rabaño branco. Agora eu diría que é unha cousa moito máis organizada, porque xa o rabaño é máis grande, falo dun sector cada vez máis numeroso e sensibilizado. Aí radica a súa virtude e a súa forza.
Vostede foi guerrilleiro?
Influídos como xa dixen por katarismo dos 70, unha década despois creamos uns núcleos de propaganda e difusión nas fábricas e nas comunidades. Situémonos cara á medianía dos 80, no momento en que se dá unha involución social coa chegada do neoliberalismo ao país e se cooptan as dirigencias sindicais; aniquílase moral e politicamente á esquerda. Aquí crebouse en 1984 a esquerda tradicional.
Nese momento, vinculámonos moito ao sector indíxena, intentamos facer unha proximidade entre a lectura marxista, pero á vez recollendo as lecturas sobre o que Marx chamaba as identidades difusas, nacional e campesiña. Aprendemos con insumos do indianismo e o katarismo, de aí saíu un cóctel talvez interesante, que nos permitiu comprender que co neoliberalismo pechábase unha época, que non era cuestión dun mero goberno. Acórdome de que redactamos un texto onde diciamos que o neoliberalismo espertaría a Tupac Katari; estaba escrito nun caderno que levou a represión cando nos agarraron presos.
Ata onde puideron proxectarse?
Sacamos a conclusión de que había que prepararse para unha sublevación. Todo o noso traballo consistiu en elaborar a doutrina, en articular marxismo e indigenismo, separados durante décadas en Bolivia, e crear mecanismos semiclandestinos nas comunidades con capacidade movilizativa para cando chegase o momento. A idea dunha sublevación percorreu o noso ideario, puxémoslle o nome de guerra de ayllus, e a acción ía estar territorializada nos núcleos comunitarios.
A nosa estrutura política tiña varios niveis: por unha banda a construción teórica intelectual e a elaboración de panfletos e libros; por outra, a formación de cadros políticos; e nun terceiro nivel, a preparación para a loita armada. Eu participei na concepción teórica e a formación de cadros. Pero nos apresaron.
De que se lles acusou?
Levantáronnos cargos por violar 17 artigos do Código Penal, comezando por terrorismo, atentado, e falsidade ideolóxica. Lévannos a un cárcere de máxima seguridade, a de Choncocoro, onde permanecemos cinco anos á espera de que demostrasen calquera das acusacións. Nunca puideron facelo ao longo de 15 audiencias. Nunca lograron presentar máis que bastos informes policiais, que me colocaban simultaneamente en cinco lugares coma se posuíse o don divino da ubicuidad.
Foi unha pantomima montada polo goberno de Jaime Paz Zamora, co intento de encerrarme no cárcere. Logo de cinco anos, saímos do cárcere, aínda con xuízo pendente. Pasaron outros cinco anos esperando polo enjuiciamiento e esiximos aos tribunais e os fiscais de que a investigación avanzase. Esixiamos un resarcimiento e un castigo ás persoas que nos encerraron e torturaron.
Como coñeceu a Evo Morais?
Coñecín a Evo no 2000, nos días da chamada Guerra da auga. Saíndo do cárcere vinculeime cos fabrís da cidade de Cochabamba e a través dos fabrís cos regadores (campesiños que dependías do regadío para as súas producións), que pelexaran desde cara a tempo atrás polo control dos recursos hídricos, debido ás ameazas contra a súa propiedade. Aí nós faciamos traballo académico, fixemos un libro de investigación sobre o mundo fabril alertando contra a desproletarización levada a cabo polo sistema neoliberal.
Coincidín con Evo, nas mobilizacións, nas barricadas, aínda que eu por suposto seguiulle a pista desde 1988, cando creamos estruturas de organización clandestina no Chapare, xa o detectamos como un dirixente moi carismático.
El escolleuno a vostede para postularse como Vicepresidente?
Acórdome que co compañeiro Evo faciamos reunións permanentes de avaliación política, que se intensificaron máis en 2002 cando o expulsan do Parlamento. En 2005, cando se estaba armando, acordamos que á súa candidatura do Evo tiña que acompañarlle un segundo que contribuíse a articular a outros sectores sociais, fundamentalmente clase media e ao Oriente do país. Avaliamos nomes. Faltando un mes para o inicio da campaña, o compañeiro Evo achégalleme e dime: ?Álvaro temos un problema, non estamos podendo atopar ao candidato, alguén de clase media, empresario progresista ou do Oriente. O que pasa é que algúns cumpren só unha parte dos requisitos? Entón levoume ao seu cuartito, da súa histórica casa, estabamos preocupados pensando en quen podía ser e díxome: ?Algúns compañeiros están pensando que ti podes ser un candidato?. Díxenlle: ?Nin tolo, compañeiro, hai que traballar. Sigamos buscando, se todo falla e non queda ninguén mais, evidentemente eu vou facer o que me manden e o que se decida colectivamente?.
De non haberse dado esa eventualidade, vostede seguiría traballando xunto a Evo?
Traballaría igual, en tarefas que xa tiña na análise política, na avaliación de situacións. Miren, Hai un lugar onde Álvaro García se situaba moi comodamente, na cátedra, tendo tempo para ler moito, na investigación, no achegue de informacións. Eu tiña a miña vida planificada para os próximos catro anos. Resulta que o presidente Evo dáme outra tarefa e asumímola, cunha humildade infinita e co mesmo compromiso de toda a vida. As necesidades do proceso fan que un asuma o que cada momento colectivamente se considéra necesario.
Se rumora que vostede, o mesmo que o Ministro da Presidencia, representan ao magnate norteamericano George Soros no gabinete. Que vostede aposta por converter a Bolivia nun narcoestado.
Na miña vida vin nin entrei en contacto con Soros. Como académico asistín a unha conferencia internacional na cidade mexicana de Mérida en 2002 onde é posible que haxa xente de Soros, pero tamén de moitas outras organizacións do máis variada pelame política e ideolóxico. O do narcoestado é ridículo, unha invectiva mortificante e gratuíta.
Outro rumor fala de nepotismo no goberno.
Desque asumimos o poder co compañeiro Evo Morais, puxémonos unha serie de obxectivos. Unha loita implacable contra a corrupción, non importaba quen, se fose o amigo, o coñecido, o familiar, quen sexa. Había que cortar de raíz calquera tipo de corrupción, a calquera persoa e en calquera lugar. O noso Presidente, ás tres semanas de goberno, expulsou ao seu Viceministro de Transporte, por exercer certo tipo de extorsión. Iso ata o día de hoxe continúa de xeito tallante, inflexible, inclaudicable.
Acórdome que no persoal, algunha vez comentei coa familia, que a eles tocara un triste destino: primeiro, sufrir pola presenza do fillo no cárcere, a velliña que tiña que levar a comida cada 15 días e sufrir; segundo, que aínda en goberno, calquera familiar de Álvaro García Linera estaba excluído de ter a máis mínima presenza nunha función pública. É mais, instruímos que calquera familiar que se achegue ao gabinete sexa expulsado de inmediato.
Cara a onde vai o proceso boliviano?
Méta perspectiva e irrenunciable é a xustiza social. Pero non é soamente un problema de xustiza histórica dos pobos indíxenas. Nesta coexistencia tensa entre estado, monopolio e esfera pública non estatal, xógase a posibilidade de que este post neoliberalismo sexa co tempo un poscapitalismo, porque o socialismo non é un tema de decretos, é un tema de vontade, é un tema de construción da sociedade, de reapropiación das súas capacidades por encima do estado. Agora estase xogando a sorte do poscapitalismo en Bolivia, porque en Bolivia haberá socialismo soamente cando haxa obreiros organizados e indios organizados no contexto dos recursos públicos.
Sente neste proxecto o legado do Che Guevara?
O Che é un referente irremplazable. E cando se aspira a reparar todo tipo de inxustiza, a súa ética é necesaria. Na orde persoal, interésanme e estudei os escritos económicos do Che, as súas agudas polémicas.
Como valora a personalidade de Evo?
Escribín un textiño que se chama "O evismo" onde analizo dúas dimensións da figura de Evo, a histórica procesual e a histórica individual persoal. Na primeira, non se pode entender a Evo sen 30 anos de formación e elaboración do movemento indíxena e as súas vertentes, desde a vertente culturalista que rexeita a política e dedícase a recuperar a memoria cultural do noso país distanciado do Estado, ao que considera como algo impuro, ata a corrente máis radicalizada que afirma que Bolivia só é un país de indios. No medio destes dous extremos, houbo un espertar, múltiples correntes, e a virtude de Evo é que representou a capacidade de articulación e de síntese que encarna a vontade xeral de nación.
Evo vén do sindicalismo reivindicativo pero ten a habilidade de articularse cos regadores, cos fabrís, cos alteños, cos indíxenas do altiplano nun proxecto común. Mentres outros líderes se replegan ao seu, o compañeiro Evo o que fai é ver as distintas forzas emerxentes e buscar a súa ensamblaxe e esa é unha virtude moi persoal pero tamén unha virtude histórica. Evo é unha creatura da Historia, á vez que a historia foi modelada en parte, como di Sartre, polo propio individuo. E diría máis. Evo nos modela a todos co seu liderado.
Entrevista exclusiva con Álvaro García Linera, vicepresidente da República de Bolivia
Luís Báez e Pedro de la Hoz - A Paz
Á beira de Evo Morais, na súa condición de Vicepresidente da República de Bolivia, áchase Álvaro García Linera. Para algúns analistas afeitos a xulgar a realidade boliviana a partir de tópicos, aínda resulta incomprensible a articulación da fórmula que conquistou nas eleccións de 2005 o voto das maiorías e moito menos explícanse a súa consolidación ao longo de dous anos e medio de xestión gobernamental: o indio e o branco, o dirixente popular de base e o intelectual académico.
Hai quen ponderan a súa intelixencia, valoran a súa capacidade discursiva, cualifican as súas calidades políticas e resaltan a súa militancia e servizo a favor dos cambios que emprendeu o país. foi obxecto, con todo, de duros ataques e escuras sospeitas que apuntan tanto cara ao pasado do Vicepresidente como á súa actuación no Goberno.
É interesante o seu perfil. Naceu en Cochabamba o 19 de outubro de 1962. Cursou estudos básicos e de nivel medio na escola Don Bosco e o colexio Agustín de Cochabamba, Licenciouse en Matemáticas na Universidade Nacional Autónoma de México (UNAM), onde realizou estudos de posgrao en Ciencias Puras. Pero desde sempre mostrou vocación pola Sociología e as Ciencias Políticas, áreas nas que exerceu a docencia.
Hoxe día é indubidable o seu protagonismo na vida da nación. Os seus criterios adquiren un valor inestimable, aínda que tamén na conversación afloraron necesariamente aspectos da súa biografía política, imprescindibles para arroxar luz acerca do seu compromiso co proceso.
Como explica que sendo branco, de clase media, e intelectual involucrouse nun proxecto de raíz popular e indíxena?
Crecín nunha sociedade pigmentocrática, onde a cor da pel visibiliza a estrutura de clases da sociedade, a distribución do poder económico e político. É un modelo que se consolidou durante décadas, séculos, unha percepción da distribución de roles, de funcións das persoas: os indios para o traballo no campo, obreiros, artesáns, serventes, da pel un pouco máis mesturada en funcións intermedias, ámbito intelectual; as persoas mais blanqueadas, posuidoras do poder, do control e do dominio social.
Así como nos anos 60, cando xurdiron as loitas armadas en Latinoamérica, houbo unha forte radicalización das clases medias, que se incorporaron nas loitas campesiños e obreiras, no noso país sucedeu nas últimas décadas algo polo estilo.
É evidente que isto foi froito dun proceso histórico; un non estaría falando destas cousas, se non houbesen sublevacións desde os anos 70, nin o espertar do movemento indíxena que increpa ás elites.
Como influíu en vostede o reclamo indigenista?
Non é só o meu caso, senón o dun núcleo de persoas de clase media convocada, arrastrada por ese espertar indíxena e popular, que aprendeu ao sumarse a leste. A medida que ese influxo popular e indíxena irrompe na escena política e expándese, preséntase non soamente como un demandador de igualdade, senón como un proponente dunha sociedade máis equilibrada e beneficiosa para a inmensa maioría dos bolivianos.
Que opinión teñen de vostedes as elites clasistas?
Non nos perdoan. Pensan que somos traidores de clase por pelexar a favor dos pobres. As clases altas e tradicionalmente dominantes, non nos perdoaron e sancionáronnos moi drasticamente. Non poden concibir que se fale da igualdade das persoas, que se combata o neocolonialismo, as diferenciacións e o modo pigmentizado de exercer o poder.
logrou o proceso de cambio liderado polo actual goberno romper esa percepción racista da sociedade?
É máis fácil introducir cambios na estrutura económica e favorecer a amplos sectores, como o fixemos, mediante políticas sociais de amplo consenso popular, que transformar as estruturas mentais herdadas do pasado. Constitúe un fardo pesado a estrutura de clases do país, que se mantivo ao longo da nosa historia, independentemente da fundación da República, da Revolución do 52 que democratizou a vida política e distribuíu terras. Esa estrutura persiste e reflíctese ata o día de hoxe en moitos dos hábitos de todos. O testemuño de que iso non desapareceu aínda é o que vostedes viron en Sucre o 24 de maio de 2008, cando as supostas clases cultas fan arrodillar a indios, queren impornos a todos a imaxe que eles teñen do indio sumiso ante o poderoso. Esa é a historia do noso país. Evidentemente, a loita dos pobos indíxenas e dos sectores populares encamíñase a transformar ese estado de cousas e conseguir novas formas de comportamento cotián.
De que xeito fóronse articulando á loita os sectores da clase media?
Eu creo que no 2000 a chamada Guerra da auga, en Cochabamba, foi un momento definitorio. Alí participou o movemento campesiño, cocalero, indíxena e fabril, para evitar a privatización dun ben de primeira necesidade. Logo viñeron as sublevacións aquí no altiplano, e en adiánteo fíxose visible a construción dun liderado político, intelectual, moral e indíxena. Cada vez foron máis os sectores identificados coa demanda indíxena. Iso leva á vitoria nas urnas, do compañeiro Evo Morais no ano 2005. Onde triunfan os movementos populares e indíxenas, co apoio de importantes sectores das clases medias, e ata dalgúns sectores de clase alta, democráticos, que senten atraídos, convocados por este proxecto de igualdade.
Foi lineal ese proceso?
Evidentemente foi un proceso longo, complicado e con moitas idas e vindas, non é un proceso definitivo. Hai avances e retrocesos. No persoal tóconos xogar un papel, articular nos anos 90 a proximidade ao movemento indíxena. Facía tempo que a esquerda non vía aos indios, porque tamén a esquerda era moi señorial en Bolivia, de bo apelido. Nós eramos unha xeración pequena, que non bebera da totalidade destes prexuízos. Fomos un pequeno grupo, influído polo movemento indíxena dos anos 70, o indianismo e o katarismo, tendencia esta última que reivindicaba a figura de Tupac Katari, un aymará que desafiou ao poder colonial español en 1781.
Comezamos a achegarnos ao movemento indíxena. Eramos ovellas negras no medio dun rabaño branco. Agora eu diría que é unha cousa moito máis organizada, porque xa o rabaño é máis grande, falo dun sector cada vez máis numeroso e sensibilizado. Aí radica a súa virtude e a súa forza.
Vostede foi guerrilleiro?
Influídos como xa dixen por katarismo dos 70, unha década despois creamos uns núcleos de propaganda e difusión nas fábricas e nas comunidades. Situémonos cara á medianía dos 80, no momento en que se dá unha involución social coa chegada do neoliberalismo ao país e se cooptan as dirigencias sindicais; aniquílase moral e politicamente á esquerda. Aquí crebouse en 1984 a esquerda tradicional.
Nese momento, vinculámonos moito ao sector indíxena, intentamos facer unha proximidade entre a lectura marxista, pero á vez recollendo as lecturas sobre o que Marx chamaba as identidades difusas, nacional e campesiña. Aprendemos con insumos do indianismo e o katarismo, de aí saíu un cóctel talvez interesante, que nos permitiu comprender que co neoliberalismo pechábase unha época, que non era cuestión dun mero goberno. Acórdome de que redactamos un texto onde diciamos que o neoliberalismo espertaría a Tupac Katari; estaba escrito nun caderno que levou a represión cando nos agarraron presos.
Ata onde puideron proxectarse?
Sacamos a conclusión de que había que prepararse para unha sublevación. Todo o noso traballo consistiu en elaborar a doutrina, en articular marxismo e indigenismo, separados durante décadas en Bolivia, e crear mecanismos semiclandestinos nas comunidades con capacidade movilizativa para cando chegase o momento. A idea dunha sublevación percorreu o noso ideario, puxémoslle o nome de guerra de ayllus, e a acción ía estar territorializada nos núcleos comunitarios.
A nosa estrutura política tiña varios niveis: por unha banda a construción teórica intelectual e a elaboración de panfletos e libros; por outra, a formación de cadros políticos; e nun terceiro nivel, a preparación para a loita armada. Eu participei na concepción teórica e a formación de cadros. Pero nos apresaron.
De que se lles acusou?
Levantáronnos cargos por violar 17 artigos do Código Penal, comezando por terrorismo, atentado, e falsidade ideolóxica. Lévannos a un cárcere de máxima seguridade, a de Choncocoro, onde permanecemos cinco anos á espera de que demostrasen calquera das acusacións. Nunca puideron facelo ao longo de 15 audiencias. Nunca lograron presentar máis que bastos informes policiais, que me colocaban simultaneamente en cinco lugares coma se posuíse o don divino da ubicuidad.
Foi unha pantomima montada polo goberno de Jaime Paz Zamora, co intento de encerrarme no cárcere. Logo de cinco anos, saímos do cárcere, aínda con xuízo pendente. Pasaron outros cinco anos esperando polo enjuiciamiento e esiximos aos tribunais e os fiscais de que a investigación avanzase. Esixiamos un resarcimiento e un castigo ás persoas que nos encerraron e torturaron.
Como coñeceu a Evo Morais?
Coñecín a Evo no 2000, nos días da chamada Guerra da auga. Saíndo do cárcere vinculeime cos fabrís da cidade de Cochabamba e a través dos fabrís cos regadores (campesiños que dependías do regadío para as súas producións), que pelexaran desde cara a tempo atrás polo control dos recursos hídricos, debido ás ameazas contra a súa propiedade. Aí nós faciamos traballo académico, fixemos un libro de investigación sobre o mundo fabril alertando contra a desproletarización levada a cabo polo sistema neoliberal.
Coincidín con Evo, nas mobilizacións, nas barricadas, aínda que eu por suposto seguiulle a pista desde 1988, cando creamos estruturas de organización clandestina no Chapare, xa o detectamos como un dirixente moi carismático.
El escolleuno a vostede para postularse como Vicepresidente?
Acórdome que co compañeiro Evo faciamos reunións permanentes de avaliación política, que se intensificaron máis en 2002 cando o expulsan do Parlamento. En 2005, cando se estaba armando, acordamos que á súa candidatura do Evo tiña que acompañarlle un segundo que contribuíse a articular a outros sectores sociais, fundamentalmente clase media e ao Oriente do país. Avaliamos nomes. Faltando un mes para o inicio da campaña, o compañeiro Evo achégalleme e dime: ?Álvaro temos un problema, non estamos podendo atopar ao candidato, alguén de clase media, empresario progresista ou do Oriente. O que pasa é que algúns cumpren só unha parte dos requisitos? Entón levoume ao seu cuartito, da súa histórica casa, estabamos preocupados pensando en quen podía ser e díxome: ?Algúns compañeiros están pensando que ti podes ser un candidato?. Díxenlle: ?Nin tolo, compañeiro, hai que traballar. Sigamos buscando, se todo falla e non queda ninguén mais, evidentemente eu vou facer o que me manden e o que se decida colectivamente?.
De non haberse dado esa eventualidade, vostede seguiría traballando xunto a Evo?
Traballaría igual, en tarefas que xa tiña na análise política, na avaliación de situacións. Miren, Hai un lugar onde Álvaro García se situaba moi comodamente, na cátedra, tendo tempo para ler moito, na investigación, no achegue de informacións. Eu tiña a miña vida planificada para os próximos catro anos. Resulta que o presidente Evo dáme outra tarefa e asumímola, cunha humildade infinita e co mesmo compromiso de toda a vida. As necesidades do proceso fan que un asuma o que cada momento colectivamente se considéra necesario.
Se rumora que vostede, o mesmo que o Ministro da Presidencia, representan ao magnate norteamericano George Soros no gabinete. Que vostede aposta por converter a Bolivia nun narcoestado.
Na miña vida vin nin entrei en contacto con Soros. Como académico asistín a unha conferencia internacional na cidade mexicana de Mérida en 2002 onde é posible que haxa xente de Soros, pero tamén de moitas outras organizacións do máis variada pelame política e ideolóxico. O do narcoestado é ridículo, unha invectiva mortificante e gratuíta.
Outro rumor fala de nepotismo no goberno.
Desque asumimos o poder co compañeiro Evo Morais, puxémonos unha serie de obxectivos. Unha loita implacable contra a corrupción, non importaba quen, se fose o amigo, o coñecido, o familiar, quen sexa. Había que cortar de raíz calquera tipo de corrupción, a calquera persoa e en calquera lugar. O noso Presidente, ás tres semanas de goberno, expulsou ao seu Viceministro de Transporte, por exercer certo tipo de extorsión. Iso ata o día de hoxe continúa de xeito tallante, inflexible, inclaudicable.
Acórdome que no persoal, algunha vez comentei coa familia, que a eles tocara un triste destino: primeiro, sufrir pola presenza do fillo no cárcere, a velliña que tiña que levar a comida cada 15 días e sufrir; segundo, que aínda en goberno, calquera familiar de Álvaro García Linera estaba excluído de ter a máis mínima presenza nunha función pública. É mais, instruímos que calquera familiar que se achegue ao gabinete sexa expulsado de inmediato.
Cara a onde vai o proceso boliviano?
Méta perspectiva e irrenunciable é a xustiza social. Pero non é soamente un problema de xustiza histórica dos pobos indíxenas. Nesta coexistencia tensa entre estado, monopolio e esfera pública non estatal, xógase a posibilidade de que este post neoliberalismo sexa co tempo un poscapitalismo, porque o socialismo non é un tema de decretos, é un tema de vontade, é un tema de construción da sociedade, de reapropiación das súas capacidades por encima do estado. Agora estase xogando a sorte do poscapitalismo en Bolivia, porque en Bolivia haberá socialismo soamente cando haxa obreiros organizados e indios organizados no contexto dos recursos públicos.
Sente neste proxecto o legado do Che Guevara?
O Che é un referente irremplazable. E cando se aspira a reparar todo tipo de inxustiza, a súa ética é necesaria. Na orde persoal, interésanme e estudei os escritos económicos do Che, as súas agudas polémicas.
Como valora a personalidade de Evo?
Escribín un textiño que se chama "O evismo" onde analizo dúas dimensións da figura de Evo, a histórica procesual e a histórica individual persoal. Na primeira, non se pode entender a Evo sen 30 anos de formación e elaboración do movemento indíxena e as súas vertentes, desde a vertente culturalista que rexeita a política e dedícase a recuperar a memoria cultural do noso país distanciado do Estado, ao que considera como algo impuro, ata a corrente máis radicalizada que afirma que Bolivia só é un país de indios. No medio destes dous extremos, houbo un espertar, múltiples correntes, e a virtude de Evo é que representou a capacidade de articulación e de síntese que encarna a vontade xeral de nación.
Evo vén do sindicalismo reivindicativo pero ten a habilidade de articularse cos regadores, cos fabrís, cos alteños, cos indíxenas do altiplano nun proxecto común. Mentres outros líderes se replegan ao seu, o compañeiro Evo o que fai é ver as distintas forzas emerxentes e buscar a súa ensamblaxe e esa é unha virtude moi persoal pero tamén unha virtude histórica. Evo é unha creatura da Historia, á vez que a historia foi modelada en parte, como di Sartre, polo propio individuo. E diría máis. Evo nos modela a todos co seu liderado.
