As institucións financeiras rexionais en América Latina
Eduardo Gudynas
ALAI AMLATINA, 23/07/2008, Montevideo.- Están cobrando cada vez máis
importancia un conxunto de ?institucións financeiras rexionais?|
(IFRs) que outorgan préstamos e apoian diversos emprendimentos en América
Latina. A diferenza das institucións globais, como o
Banco Mundial ou o FMI, estas IFRs son controladas polos gobernos
latinoamericanos. Ábrense así moitas posibilidades para financiar outro
tipo de desenvolvemento aínda que persisten moitos problemas coas dimensións
sociais e ambientais, onde non se deben repetir os mesmos erros das
institucións financeiras globais.
Na actualidade pódense recoñecer polo menos oito institucións
financeiras latinoamericanas. Duas teñen cobertura continental: son o
Banco Latinoamericano de Exportacións (BLADEX) e o Fondo
Latinoamericano de Reservas (FLAR). A Corporación Andina de Fomento
(CAF) comezou brindando préstamos aos países andinos pero agora ampliouse notablemente, mentres que o Fondo Financeiro para o
Desenvolvemento da Conca do Prata (FONPLATA) restrínxese aos países
da conca do Río da Prata. Existen dous bancos subregionales: o
Banco Centroamérica de Integración Económica (BCIE) e o Caribbean
Development Bank (CDB). Outros dous bancos son nacionais pero financian
empresas e proxectos nos países veciños: o Banco Nacional de Desenvolvemento
Económico Social (BNDES) do Brasil, e o Banco de Desenvolvemento
Económico e Social (BANDES) de Venezuela.
Moitas destas institucións pasaron case desapercibidas durante un
bo tempo. Pero hoxe é posible advertir que son un grupo non só
numeroso, senón que manexan un enorme volume de recursos. O seu patrimonio
acumulado supera as 27 mil millóns de dólares. O maior volume rexistrouse no BNDES, que dispuxo de 14 070 millóns de dólares en 2007,
seguido pola CAF con 4 125 millóns de dólares. O BNDES atópase
por baixo do Banco Interamericano de Desenvolvemento (BID, cuxo patrimonio
en 2007 foi de US$ 20 353 millóns).
As IFRs son rexionais en polo menos dous sentidos: operan dentro de América
Latina, e as súas autoridades e a toma de decisións están en mans
dos gobernos latinoamericanos. En canto á súa operación, predominan
os financiamientos convencionais, como proxectos en infraestrutura
e enerxía, a expansión empresarial privada ou a
cooperación técnica.
Posiblemente unha das IFRs máis notorias é a CAF, a que actúa desde
1970 como un banco de promoción do desenvolvemento e de servizos
financeiros. As súas actividades iniciais centráronse nos países
andinos, pero se sumaron nacións doutras rexións, España e máis dunha
ducia de bancos privados. A súa carteira de préstamos creceu
continuamente ata alcanzar os US$ 9 622 millóns en 2007. É o
principal financiador dos países andinos. Ademais dos préstamos
para obras clásicas de infraestrutura, a corporación é un dos
principais financiadoras da Iniciativa en Integración da
Infraestrutura Rexional Suramericana (IIRSA).
Bladex é unha institución mixta xa que depende de bancos centrais e
axencias gobernamentais de 23 países da rexión, algúns bancos
internacionais e fondos de investimento. Opera como un banco rexional de promoción
do comercio exterior. Pola súa banda, FLAR brinda préstamos e
garantías para apoiar a balanza de pago e asiste con créditos aos
seus membros (Bolivia, Colombia, Costa Rica, Ecuador, Perú, Uruguai e
Venezuela).
A nivel subrexional existen dous bancos. O BCIE foi fundado en 1960 por cinco
países centroamericanos, pero actualmente sumáronse outras
nacións, mesmo desde fóra da rexión (República Chinesa ? Taiwan e
España). Financia proxectos de promoción comercial, integración e contra
a pobreza. O CDB opera no Caribe, apoiando proxectos de desenvolvemento
económico e social. Fundado en 1969, 26 membros (21 deles son
caribeños, aos que se suman países como Alemaña, Canadá, China,
México, Reino Unido e Venezuela). Tamén existe un fondo subregional,
conformado por Arxentina, Brasil, Bolivia, Paraguai e Uruguai
(FonPlata), para o desenvolvemento da Cuenca do Prata. Aínda que a súa
carteira de proxectos é modesta, apoia estudos previos de grandes
proxectos e financia algunhas obras; tamén mantén ao Comité
Intergobernamental da Hidrovía Paraguai Paraná, un antigo
megaproxecto de infraestrutura que agora é parte do IIRSA.
O BID tamén podería ser considerado como unha IFR. Aínda que actúa en América
Latina, entre os seus membros hai 21 países extra-rexionais (como
varias nacións europeas e Xapón), e entre eles Estados Unidos ten
unha influencia determinante. En cambio, a proposta dun Banco do Sur
apunta a unha membresía exclusivamente rexional, e cando se poña en marcha
deberá ser sumado a esta listaxe.
Finalmente, entre os bancos nacionais destácanse dous casos debido a que
as súas accións se esténden aos países veciños. O BNDES de Brasil
apoia a chamada ?internacionalización? das empresas brasileiras. A súa
presenza agora é ubicua, por exemplo financiando empresas de Brasil en obras
relacionadas con IIRSA en varios países, ou brindando fondos para que
algunhas corporacións brasileiras compren empresas nos países
veciños. O BANDES é o axente financiador da política exterior de Venezuela,
apoiando programas e investimentos, especialmente na área
enerxética e banca local. Conta con menos recursos, e aínda que require
que polo menos un 50% do emprendimento sexa con participación venezolana,
outorga maior atención á complementación.
Esta apertada síntese demostra que é necesario prestar unha maior
atención ás IFRs latinoamericanas. A diferenza das IFIs globais,
onde a toma de decisións descansa case exclusivamente en Estados
Unidos e a Unión Europea, distintos gobernos latinoamericanos, en especial
os progresistas, buscaron maior autonomía apelando a estas
institucións rexionais.
As áreas craves de financiamiento son infraestrutura, como
estradas e pontes, emprendimientos clásicos como saneamento e
enerxía. No caso suramericano hai unha clara énfase ao redor de IIRSA.
Polo tanto, as IFRs tamén financian emprendimientos de alto
impacto social e ambiental. As directrices para enfrontar eses efectos
negativos nuns casos son pouco claras, noutros son débiles, os
mecanismos de avaliación de impactos sociais e ambientais non sempre
son os mellores e ás veces son descoñecidos, e as canles de acceso á
información e participación cidadá son dificultosos. É así que nalgúns
casos as IFRs repiten os mesmos problemas que se enfrontan coas
?institucións financeiras internacionais? (IFIs) como o Banco
Mundial.
De todos os xeitos, contar coas nosas propias institucións financeiras é
un paso adiante para recuperar autonomía fronte á imposición de IFIs.
É importante manter ese control rexional, e polo tanto o
proceso de sumar outras nacións (como países europeos ou China) debe ser
manexado con moita precaución. Pero tamén se debe actuar para non
repetir os erros e limitacións das IFIs, e que non sexan meras
canles de intermediación de capitais globais ou repitan os mesmos
proxectos de alto impacto social e ambiental. De nada serve contar con ese
control latinoamericano se se remata actuando do mesma xeito
que o fixo o Banco Mundial ou o BID. Polo tanto é necesario
actuar para que os proxectos financiados sirvan xenuinamente ao
desenvolvemento e a erradicación da pobreza, con efectos positivos
palpables tanto a nivel local como nacional en todos os planos, desde
o económico ao ambiental.
- Eduardo Gudynas é analista en CLAES D3E (www.integracionsur.com) O
presente artigo resume puntos esenciais dun reporte publicado polo
Programa das Américas.
Máis información: http://alainet.org
Eduardo Gudynas
ALAI AMLATINA, 23/07/2008, Montevideo.- Están cobrando cada vez máis
importancia un conxunto de ?institucións financeiras rexionais?|
(IFRs) que outorgan préstamos e apoian diversos emprendimentos en América
Latina. A diferenza das institucións globais, como o
Banco Mundial ou o FMI, estas IFRs son controladas polos gobernos
latinoamericanos. Ábrense así moitas posibilidades para financiar outro
tipo de desenvolvemento aínda que persisten moitos problemas coas dimensións
sociais e ambientais, onde non se deben repetir os mesmos erros das
institucións financeiras globais.
Na actualidade pódense recoñecer polo menos oito institucións
financeiras latinoamericanas. Duas teñen cobertura continental: son o
Banco Latinoamericano de Exportacións (BLADEX) e o Fondo
Latinoamericano de Reservas (FLAR). A Corporación Andina de Fomento
(CAF) comezou brindando préstamos aos países andinos pero agora ampliouse notablemente, mentres que o Fondo Financeiro para o
Desenvolvemento da Conca do Prata (FONPLATA) restrínxese aos países
da conca do Río da Prata. Existen dous bancos subregionales: o
Banco Centroamérica de Integración Económica (BCIE) e o Caribbean
Development Bank (CDB). Outros dous bancos son nacionais pero financian
empresas e proxectos nos países veciños: o Banco Nacional de Desenvolvemento
Económico Social (BNDES) do Brasil, e o Banco de Desenvolvemento
Económico e Social (BANDES) de Venezuela.
Moitas destas institucións pasaron case desapercibidas durante un
bo tempo. Pero hoxe é posible advertir que son un grupo non só
numeroso, senón que manexan un enorme volume de recursos. O seu patrimonio
acumulado supera as 27 mil millóns de dólares. O maior volume rexistrouse no BNDES, que dispuxo de 14 070 millóns de dólares en 2007,
seguido pola CAF con 4 125 millóns de dólares. O BNDES atópase
por baixo do Banco Interamericano de Desenvolvemento (BID, cuxo patrimonio
en 2007 foi de US$ 20 353 millóns).
As IFRs son rexionais en polo menos dous sentidos: operan dentro de América
Latina, e as súas autoridades e a toma de decisións están en mans
dos gobernos latinoamericanos. En canto á súa operación, predominan
os financiamientos convencionais, como proxectos en infraestrutura
e enerxía, a expansión empresarial privada ou a
cooperación técnica.
Posiblemente unha das IFRs máis notorias é a CAF, a que actúa desde
1970 como un banco de promoción do desenvolvemento e de servizos
financeiros. As súas actividades iniciais centráronse nos países
andinos, pero se sumaron nacións doutras rexións, España e máis dunha
ducia de bancos privados. A súa carteira de préstamos creceu
continuamente ata alcanzar os US$ 9 622 millóns en 2007. É o
principal financiador dos países andinos. Ademais dos préstamos
para obras clásicas de infraestrutura, a corporación é un dos
principais financiadoras da Iniciativa en Integración da
Infraestrutura Rexional Suramericana (IIRSA).
Bladex é unha institución mixta xa que depende de bancos centrais e
axencias gobernamentais de 23 países da rexión, algúns bancos
internacionais e fondos de investimento. Opera como un banco rexional de promoción
do comercio exterior. Pola súa banda, FLAR brinda préstamos e
garantías para apoiar a balanza de pago e asiste con créditos aos
seus membros (Bolivia, Colombia, Costa Rica, Ecuador, Perú, Uruguai e
Venezuela).
A nivel subrexional existen dous bancos. O BCIE foi fundado en 1960 por cinco
países centroamericanos, pero actualmente sumáronse outras
nacións, mesmo desde fóra da rexión (República Chinesa ? Taiwan e
España). Financia proxectos de promoción comercial, integración e contra
a pobreza. O CDB opera no Caribe, apoiando proxectos de desenvolvemento
económico e social. Fundado en 1969, 26 membros (21 deles son
caribeños, aos que se suman países como Alemaña, Canadá, China,
México, Reino Unido e Venezuela). Tamén existe un fondo subregional,
conformado por Arxentina, Brasil, Bolivia, Paraguai e Uruguai
(FonPlata), para o desenvolvemento da Cuenca do Prata. Aínda que a súa
carteira de proxectos é modesta, apoia estudos previos de grandes
proxectos e financia algunhas obras; tamén mantén ao Comité
Intergobernamental da Hidrovía Paraguai Paraná, un antigo
megaproxecto de infraestrutura que agora é parte do IIRSA.
O BID tamén podería ser considerado como unha IFR. Aínda que actúa en América
Latina, entre os seus membros hai 21 países extra-rexionais (como
varias nacións europeas e Xapón), e entre eles Estados Unidos ten
unha influencia determinante. En cambio, a proposta dun Banco do Sur
apunta a unha membresía exclusivamente rexional, e cando se poña en marcha
deberá ser sumado a esta listaxe.
Finalmente, entre os bancos nacionais destácanse dous casos debido a que
as súas accións se esténden aos países veciños. O BNDES de Brasil
apoia a chamada ?internacionalización? das empresas brasileiras. A súa
presenza agora é ubicua, por exemplo financiando empresas de Brasil en obras
relacionadas con IIRSA en varios países, ou brindando fondos para que
algunhas corporacións brasileiras compren empresas nos países
veciños. O BANDES é o axente financiador da política exterior de Venezuela,
apoiando programas e investimentos, especialmente na área
enerxética e banca local. Conta con menos recursos, e aínda que require
que polo menos un 50% do emprendimento sexa con participación venezolana,
outorga maior atención á complementación.
Esta apertada síntese demostra que é necesario prestar unha maior
atención ás IFRs latinoamericanas. A diferenza das IFIs globais,
onde a toma de decisións descansa case exclusivamente en Estados
Unidos e a Unión Europea, distintos gobernos latinoamericanos, en especial
os progresistas, buscaron maior autonomía apelando a estas
institucións rexionais.
As áreas craves de financiamiento son infraestrutura, como
estradas e pontes, emprendimientos clásicos como saneamento e
enerxía. No caso suramericano hai unha clara énfase ao redor de IIRSA.
Polo tanto, as IFRs tamén financian emprendimientos de alto
impacto social e ambiental. As directrices para enfrontar eses efectos
negativos nuns casos son pouco claras, noutros son débiles, os
mecanismos de avaliación de impactos sociais e ambientais non sempre
son os mellores e ás veces son descoñecidos, e as canles de acceso á
información e participación cidadá son dificultosos. É así que nalgúns
casos as IFRs repiten os mesmos problemas que se enfrontan coas
?institucións financeiras internacionais? (IFIs) como o Banco
Mundial.
De todos os xeitos, contar coas nosas propias institucións financeiras é
un paso adiante para recuperar autonomía fronte á imposición de IFIs.
É importante manter ese control rexional, e polo tanto o
proceso de sumar outras nacións (como países europeos ou China) debe ser
manexado con moita precaución. Pero tamén se debe actuar para non
repetir os erros e limitacións das IFIs, e que non sexan meras
canles de intermediación de capitais globais ou repitan os mesmos
proxectos de alto impacto social e ambiental. De nada serve contar con ese
control latinoamericano se se remata actuando do mesma xeito
que o fixo o Banco Mundial ou o BID. Polo tanto é necesario
actuar para que os proxectos financiados sirvan xenuinamente ao
desenvolvemento e a erradicación da pobreza, con efectos positivos
palpables tanto a nivel local como nacional en todos os planos, desde
o económico ao ambiental.
- Eduardo Gudynas é analista en CLAES D3E (www.integracionsur.com) O
presente artigo resume puntos esenciais dun reporte publicado polo
Programa das Américas.
Máis información: http://alainet.org
