BOLIVIA, A PANTASMA DO GOLPE SUAVE AXEXA Á DEMOCRACIA
O obxectivo é xerar un clima de ingobernabilidade para que Evo renuncie
A pantasma do "golpe suave" axexa a democracia
EPIGRAFE
-------
O desenvolvemento do "golpe suave", unha nova modalidade de desestabilización fabricada nos laboratorios da Central de Intelixencia Americana (CIA) que xa foi experimentada en Europa do Leste e Venezuela, estaríase incubando en sectores radicalizados da ultradereita boliviana que aprecian con temor a recuperación do masivo apoio social co que conta Morales.
----------
Hugo Moldiz Mercado (A Epoca)
O risco dun "golpe suave" contra o proceso de transformación que en democracia lidera o presidente Evo Morales incrementouse nos últimos días. Grupos paramilitares reactivaron os seus plans para tomar institucións públicas, crear un clima de desconfianza fronte ao goberno, xerar un clima de ingobernabilidade e, se é posible, deter o referendo revogatorio de mandato popular previsto para o 10 de agosto.
O plan desestabilizador, denunciado polo ministro de Goberno, Alfredo Rada, na segunda semana de xuño, aínda que non explicado en detalle, cobraría maior atención dos "duros" da oposición ao constatar que o goberno dispón dunha porcentaxe de apoio cidadán superior ao 50 por cento para a consulta, segundo se encargáron de mostrar varias sondaxes de opinión en maio, incluíndo o realizado pola embaixada dos Estados Unidos na Paz.
O desenvolvemento do "golpe suave", unha nova modalidade de desestabilización fabricada nos laboratorios da Central de Intelixencia Americana (CIA) que xa foi experimentada en Europa do Leste e Venezuela, estaríase incubando en sectores radicalizados da ultradereita boliviana que aprecian con temor a recuperación do masivo apoio social co que conta Morales.
Esta recreación do golpe como método para interromper procesos de ampla participación popular, concibidos por intelectuais como o politólogo estadounidense Gene Sharp, pasa pola posta en marcha de varias fases, desenvolvidas mesmo simultaneamente, que van desde o abrandamento, deslegitimación, arrequecemento da rúa, ata a fractura institucional.
A estratexia golpista executouse con éxito no derrocamento do presidente xeorxiano Eduard Chevarnadze, en novembro de 2003, e a ascensión ao poder de Viktor Yuschenko en Ucraína, en decembro de 2004, pero fracasou en Venezuela en abril de 2002, cando se pretendeu expulsar do poder a Hugo Chávez.
Á carga contra o goberno
A ofensiva contra o goberno tería por obxectivo fundamental a renuncia do xefe de Estado, o primeiro de ascendencia indíxena que ocupa Palacio Queimado en toda a historia deste pequeno país situado no corazón de Sudamérica, e a convocatoria a eleccións anticipadas.
A execución do plan desestabilizador, afinado nas últimas semanas, intensificouse a dúas semanas logo dun frustrado intento de asasinato do presidente Morales na cidade oriental de Santa Cruz, onde está o epicentro da oposición e a matriz da Unión Xuvenil Cruceñista (UJC), unha organización paramilitar que di estar integrada por máis de 80 mil mozos.
Á organización paramilitar, que tomou a iniciativa de impulsar a conformación da Unión Xuvenil Nacional, atribúenselle varios actos, como o intento de asasinar ao Presidente, e téñense sospeitas de que o plan de ingreso de armas desde Arxentina, detectado e evitado a tempo polo goberno do veciño país, estaría a cargo da UJC.
O eixo da conspiración é a xeración dun clima de ingobernabilidade, atizado con temas de desabastecemento e crecemento da conflitividade social, que meta ao país a unha ruela sen outra saída que a de colocar en tapete o cuestionamiento da continuidade do proceso inaugurado en decembro de 2005, cando un 53.74 por cento da poboación favoreceu co seu voto ao candidato do MAIS.
Os obstáculos previsibles ao revogatorio de parte dos prefectos, que buscan carta libre para os seus estatutos, aprobados ilegalmente en consultas que o gobernos deulles o valor de simples enquisas, están dentro da estratexia para evitar o referendo do 10 de agosto e desestabilizar a Evo no mediano prazo.
De feito, a aceptación de tres prefectos opositores de ir ao revogatorio -Rubén Costas de Santa Cruz, Ernesto Suárez Sartori de Beni e Mario Cossió de Tarija- e a negativa de facer o mesmo de parte de Leopoldo Fernández de Pando e Manfred Reyes Vila de Cochabamba, e o rexeitamento do chamado Consello Nacional Democrático (CONALDE), que agrupa aos comités cívicos deses departamentos e que en realidade son os que sustentan ás autoridades departamentais, é parte dun libreto da desestabilización.
É máis, o prazo outorgado ata o 8 de agosto polos prefectos da Media Lúa para que o goberno devólvalles a totalidade do Imposto Directo aos Hidrocarburos (IDH), do que unha parte foi utilizado polo goberno para pagar a Renda Dignidade, de máis de 25 dólares ao mes- para máis de 700 mil anciáns maiores de 60 anos, complementa esa aparente flexibilidade (ir ao revogatorio) cunha man de dureza (cominar a recoñecer estatutos e devolver IDH), no marco dunha liña de conspiración.
Ao anterior hai que sumar a acusación lanzada pola oposición contra o ministro Juan Ramón Quintana de estar involucrado en varios actos de violencia e "terrorismo", como os ocorridos en xaneiro de 2007 en Cochabamba, en Sucre ese mesmo ano cando se aprobou a Constitución na súa estación en grande e en Yacuiba, onde unha canle de televisión privado foi obxecto dun atentado dinamiteiro.
Os esforzos por relacionar a Quintana e a membros do ex F-10, unha unidade de elite anti-terrorista, ademais de comprometer á embaixada de Venezuela, en realidade constitúe un primeiro paso para afectar a credibilidade e lexitimidade do presidente Evo Morales, a quen tamén se pensaría, logo de lograr a súa renuncia, abrir un xuízo de responsabilidades.
Sentar ao presidente ante a comisión do Senado que investiga o caso é só un detalle do que se está tramando, encargouse de advertir o deputado oficialista Cesar Navarro.
Polo demais, alimentar desconfianzas internas e rumores dentro do goberno e o MAIS é parte da arremetida.
E os militares e policías?
A estratexia do "Golpe Suave" non funciona, con todo, sen a participación dos militares que ata agora se mantiveron leais ao seu Capitán Xeral e cun claro sinal democrático respecto dun pasado que co apoio de Estados Unidos significou conculcación de liberdades democráticas, a represión de sindicatos e o asasinato de dirixentes sociais e intelectuais comprometidos.
Tocar a porta dos cuarteis para meter aos militares na política é parte das receitas do Pentágono e que, coincidencia ou non, atoparon eco nalgúns militares de servizo pasivo, como o xeneral Marcelo Antezana, quen en 2006 foi denunciado polo actual goberno de estar en afáns conspirativos.
De acordo ao intelectual Heinz Dieterich, de orixe alemá e docente universitario en México, un ensaio de golpe de estado produciuse o 30 de abril pasado, un día antes de que o presidente Morales nacionalizase catro empresas petroleiras e a compañía de telecomunicacións (ENTEL).
A acusación a Palacio de estar involucrado nun atentado dinamiteiro contra unha canle de televisión privada en Yacuiba, cualificada como "terrorismo de Estado" polo opositor Podemos e á que o ministro da Presidencia, Juan Ramón Quintana, respondeu que é un "lixo podrecido", está sendo utilizada para tratar de xerar malestar dentro das Forzas Armadas.
A par de procurar unha adhesión dos militares ao golpe ou polo menos lograr a súa neutralidade en caso de intensificación do conflito, o cal representaría darlle as costas ao goberno, os esforzos tamén se orientan cara á xeración de problemas e friccións dentro da Policía Nacional.
As posibilidades de materializar o plan desestabilizador dentro da Policía non son poucas debido á forte influencia da embaixada dos Estados Unidos sobre os organismos de intelixencia cos que traballou anos de forma directa e dos que non se ten a seguridade que se desmantelaron, a pesar de que Rada dispuxese a desactivación de Odep (ex COPES), unha instancia que disfrazaba a actuación da CIA en Bolivia.
O uso dos medios de comunicación
Esta nova modalidade golpista, á que o vicepresidente Alvaro García Linera identificou hai pouco como de " corbata y cuello blanco", tería poucas posibilidades de éxito sen o achegue, directo ou non, dos medios de comunicación privados que se encargan de reproducir e amplificar en detalle os berros da oposición e de calar as medidas e os reclamos do oficialismo.
É unha tolemia orientar o dedo nalgunha dirección, pero a experiencia de Ucraína, Xeorxia e Venezuela, que experimentaron a forza do "golpe suave", confirma o uso que os condutores da desestabilización fan de climas construídos por criterios informativos, por moi inocentes que resulten sendo unha parte deles.
Tamén, coincidencia ou non, unha sorte de coordinación mediática produciuse a partir de que Morales asumiu a condución do país, xa sexa para dar conta dunha posición fronte á nacionalización do petróleo e a Asemblea Constituínte, segundo puxo en evidencia o Observatorio de Medios da Fundación UNIR, ou ao redor das consultas polos estatutos autonómicos, a elección de Prefecto en Chuquisaca e o referendo revogatorio de mandato.
Unha revisión das editoriais, dos titulares e das fontes consultadas permite apreciar, sen moito esforzo, elementos comúns en varios medios de comunicación privados da súa posición fronte ao goberno e que foron utilizados pola oposición en todos os seus ámbitos.
Tras as pegadas USA
Pero os plans de pouco serven se non hai poderosas forzas que as apoien. O perigo do golpe contra a democracia boliviana tamén foi advertido polo presidente venezolano Hugo Chávez, contra quen se alimenta un rexeitamento desde a oposición político-mediática. "Desde Estados Unidos falan de Bolivia como un Estado errado, xa están cualificando porque é o que eles queren, e queren sacar a Evo (...) agora Evo convoca a referendo, non queren; que queren, derrocalo, matalo", denunciou na súa intervención no cume de Xefes de Estado do Mercado Común do Sur (Mercosur), celebrada en Arxentina hai pouco.
E entón a memoria volve cara á presenza estadounidense nos gobernos militares das décadas dos 70 e 80, pero tamén a un tempo máis próximo, cando o goberno actual, principalmente en voz de Evo Morais, denunciou ao embaixador Philip Golberg e a USAID de estar moi activos para desestabilizar o proceso de cambio.
De feito, ademais de USAID, outras fundacións con financiamiento estadounidense, como o National Democratic Institute e Human Rights Foundation (HRF), foron acusadas de apoiar con recursos á oposición -prefectos e cívicos principalmente-, segundo denuncias do ministro Quintana e a investigadora Eva Golinger.
A certeza sobre a participación oficial estadounidense acrecentouse pola denuncia que un bolseiro fixo contra un alto funcionario dese país, Vicent Cooper quen lle pediu espiar a médicos cubanos e técnicos venezolanos, pero tamén pola frecuente presenza de Golberg en Santa Cruz para reunirse cos opositores.
En definitiva, o "golpe suave" axexa a democracia boliviana. De aquí ao día do referendo revogatorio falta menos de 40 días, pero é unha eternidade na que todo pode pasar e un tempo no cal probarase a convicción democrática da oposición.
-----------
As etapas do "Golpe Suave"
De acordo ao politólogo estadounidense Gene Sharp, a estratexia do "golpe suave" pode desenvolverse por etapas xerarquizadas ou simultaneamente. No caso boliviano máis ou menos é do seguinte xeito.
1ra etapa: abrandamento (empregando a guerra de IV xeración)
ou Desenvolvemento de matrices de opinión centradas en déficit reais ou potenciais.
ou Cabalgamento dos conflitos e promoción do descontento.
ou Promoción de factores de malestar, entre os que destacan: desabastecemento, criminalidade, manipulación do dólar, paro patronal e outros.
ou Denuncias de corrupción, promoción de intrigas sectarias e fractura da unidade
2dá etapa: deslegitimación
ou Manipulación dos prexuízos anti-comunistas.
ou Impulso de campañas publicitarias en defensa da liberdade de prensa, dereitos humanos e liberdades públicas.
ou Acusacións de totalitarismo e pensamento único.
ou Fractura ético-política.
3ra etapa: arrequecemento de rúa
ou Cabalgamento dos conflitos e fomento da mobilización de rúa.
ou Elaboración dunha plataforma de loita que globalicen as demandas políticas e sociais.
ou Generalización de todo tipo de protestas, expoñenciando fallas e erros gobernamentais.
ou Organización de manifestacións, trancas e tomas de institucións públicas que radicalicen a confrontación
4ta etapa: combinación de diversas formas de loita
ou Organización de marchas e tomas de institucións emblemáticas, co obxecto de copalas e convertelas en plataforma publicitaria.
ou Desenvolvemento de operacións de guerra psicolóxica e accións armadas para xustificar medidas represivas e crear un clima de ingobernabilidade.
ou Impulso de campaña de rumores entre forzas militares e tratar de desmoralizar os organismos de seguridade
5ta etapa: fractura institucional
Sobre a base das accións rueiras, tomas de institucións e pronunciamiento militares, obrígase a renuncia do presidente.
En casos de fracasos, mantense a presión de rúa e se migra cara á resistencia armada.
Preparación do terreo para unha intervención militar do imperio ou o desenvolvemento dunha guerra civil prolongada.
Promoción do illamento internacional e o cerco económico.
